สมถะคืออะไร ๑

ผู้ฟัง ในสติปัฏฐานสูตร ปปัญจสูทนี อรรถกถา มีข้อความตอนหนึ่งพูดถึงว่า

ตรัสสมถะที่ได้มาแล้วด้วยอำนาจกายานุปัสสนาไว้ด้วยสติ ตรัสวิปัสสนาไว้ด้วยสัมปชัญญะ ตรัสพลังแห่งภาวนาไว้ด้วยการขจัดอภิชฌาและโทมนัสออกไป

ตรงนี้จะเห็นว่าพูดถึงสมถะด้วย

ท่านอาจารย์ สมถะคืออะไร คือ ทุกคำที่เราได้ยินต้องเข้าใจให้ตรงและให้ถูกต้อง ถ้าพูดถึงสมถะตรงนี้ สมถะคืออะไร

ถ้าไม่ตอบ หรือไม่เข้าใจ หรือเข้าใจผิด ก็ตั้งต้นไม่ได้ เพราะเราตั้งต้นด้วยความไม่รู้ เพราะฉะนั้นทุกคำ เราต้องเข้าใจความหมายนั้นชัดเจนจริงๆว่า หมายความว่าอะไร คำว่า “สมถะ” หมายความว่าอะไร คืออะไรด้วย ไม่ใช่เพียงเราอ่านแล้วเราก็ใช้ชื่อ “สมถะ” แต่เรายังไม่รู้เลยว่า สมถะคืออะไร แต่พอได้ยินคำว่า สมถะ ต้องรู้ตลอดว่า สมถะคืออะไร เริ่มตั้งแต่เมื่อไร  เพราะฉะนั้นสมถะคืออะไร ถ้ายังไม่รู้ หมายความว่า ข้อความตอนนี้เราไม่สามารถเข้าใจต่อไปได้ แต่ถ้าเรารู้ เราจึงสามารถเข้าใจข้อความตอนนี้ต่อๆ ไปได้อีกเรื่อยๆ

ผู้ฟัง ตามความเข้าใจ คิดว่า สมถะคืออารมณ์ใดอารมณ์หนึ่งในกัมมัฏฐาน ๓๘

ท่านอาจารย์ อันนั้นคืออารมณ์ แต่ตัวสมถะคืออะไร

ผู้ฟัง ตัวสมถะ คิดว่า สติ ตรงนี้เขาบอกว่า ด้วยสติ

ท่านอาจารย์ มีกุศลจิตใดที่ไม่มีกุศลเจตสิกเกิดด้วยไหมคะ

ผู้ฟัง ไม่มีค่ะ

ท่านอาจารย์ ไม่มีนะคะ เพราะฉะนั้นต่างขั้นกัน กุศลนี้ต่างขั้นกัน เพราะฉะนั้นความหมายของสมถะ เรายังไม่รู้เลย ก่อนอื่นเราจะต้องรู้ว่า “สมถะ” นี้คืออะไร

สติเป็นสติ แล้วสมถะคืออะไร

ผู้ฟัง คือสติที่เป็นไปด้วยอำนาจกายานุปัสสนา

ท่านอาจารย์ พูดถึงสมถะก่อน ยังไม่พูดถึงตรงนี้ เพราะว่าสมถะจะทั่วไป ไม่ใช่เฉพาะตรงนี้ด้วย

เพราะฉะนั้นคำว่า “สมถะ” หมายความว่าอะไร คืออะไร เมื่อไร

ผู้ฟัง สมถะ หมายถึงสภาพจิตที่เป็นกุศล

ท่านอาจารย์ ค่ะ อันนี้ถูกต้องใช่ไหมคะ เพราะฉะนั้นเวลาที่กุศลจิตเกิดทำไมจึงเป็นสมถะ เมื่อกี้บอกว่า สมถะ ได้แก่ ขณะใดที่เป็นกุศล อันนี้คือเมื่อไรเป็นสมถะ แต่ความหมายตรงๆของสมถะนี่คืออะไร

ถ้ากล่าวว่า “สมถะ” ได้แก่จิตที่เป็นกุศล ก็จะต้องมีคำถามต่อไปว่า เพราะอะไร กุศลจึงเป็นสมถะ เพราะว่าการศึกษาธรรม ถามไปได้เรื่อยๆ ตลอด จนกว่าจะแจ่มแจ้ง ถ้ายังไม่แจ่มแจ้ง หมายความว่าเราติดแล้ว ตรงนั้นเรายังคลุมเครือ หรือเรายังไม่เข้าใจ แต่ถ้าเราสามารถเข้าใจและตอบคำถามให้ใจของเราเกิดความรู้ ความเข้าใจขึ้น คือ ไม่หยุดที่จะสอบจนเป็นความถูกต้อง เมื่อนั้นเราก็จะได้ความถูกต้อง เพราะฉะนั้น “สมถะ” คืออะไร

ผู้ฟัง คือสภาพจิตที่เป็นกุศล

ท่านอาจารย์ ทำไมกุศลจึงเป็นสมถะ สมถะ ได้แก่ สภาพจิตที่เป็นกุศล แต่ทำไมกุศลนั้นจึงเป็นสมถะ เพราะอะไร

ความหมายของสมถะ คือ สงบ สมถะไม่ใช่สมาธิ แต่สมถะสงบจากอกุศล

เพราะฉะนั้นขณะใดที่สงบจากอกุศล ขณะนั้นเป็นกุศล เพราะฉะนั้นกุศลจึงเป็นสมถะ เพราะสงบ