เป็นเรื่องของความเข้าใจทั้งหมด

ศุกล ทีนี้พูดถึงเรื่องปัญญา คงจะมีอีกหลายๆ ท่านมีความคิด ส่วนความคิดนั้นก็มีทั้งผิด และถูกได้ เช่น ปัญญาที่จะเกิดขึ้น ที่จะค่อยๆ ละคลายกิเลส ถ้าอาศัยข้อปฏิบัติเรื่องของสมถะหรือสมาธิ จะสามารถทำให้เกิดปัญญาแล้วละคลายกิเลส หรือดับกิเลสได้ไหมครับ

ท่านอาจารย์ นี่ก็เป็นเรื่องที่พูดกัน แต่ไม่เข้าใจ อย่างพูดว่าต้องอาศัยปัญญาของสมถะ สมาธิ รู้หรือเปล่าว่า สมถะคืออะไร สมาธิคืออะไร เพียงแต่พูด เพราะฉะนั้นก็ไม่ใช่ปัญญา

ศุกล ทีนี้ถ้าเป็นปัญญาที่ถูกที่ตรงจริงๆ ควรเป็นข้อปฏิบัติอย่างไรครับ

ท่านอาจารย์ ถ้าเป็นปัญญา ปัญญารู้สภาพธรรมที่กำลังปรากฏตามความเป็นจริง แค่นี้ก็ต้องรู้แล้วว่า อะไรเป็นธรรม อะไรกำลังปรากฏขณะนี้แล้วรู้อย่างไรที่ว่า รู้ถูกต้องตามความเป็นจริง เป็นเรื่องที่ต้องฟัง ต้องเรียนทั้งนั้น

ศุกล ในตอนแรกคงต้องอาศัยการท่อง หรือคิดตามก่อน

ท่านอาจารย์ จะท่องว่าอย่างไรคะ

ศุกล ท่องว่า ทางที่จะรู้สภาพธรรมมีไม่เกิน ๖ ทาง คือ ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย และทางใจ

ท่านอาจารย์ ถ้าเข้าใจแล้วต้องท่องไหมคะ

ศุกล อันนี้แล้วแต่อัธยาศัยครับ

ท่านอาจารย์ ถ้าเวลานี้ที่เราเกิดมาในโลกนี้ ก็มีตาเห็น มีหูได้ยิน มีจมูกได้กลิ่น มีลิ้นลิ้มรส มีกายกระทบสัมผัส มีใจคิดนึก ทั้งหมดนี้เป็นธรรม ตอนนี้ก็ยังไม่รู้ว่าเป็นธรรม แต่เมื่อใดที่รู้ว่าเป็นธรรม เมื่อนั้นก็จะรู้ว่า พระผู้มีพระภาคตรัสรู้ธรรม เมื่อไร กำลังเห็นขณะนี้ต้องรู้ เพราะว่าเป็นธรรม กำลังได้ยิน กำลังได้กลิ่น กำลังรู้รส กำลังคิดนึกขณะนี้เป็นธรรมที่พระผู้มีพระภาคตรัสรู้

เพราะฉะนั้นไม่ต้องท่อง ทั้งหมดขอให้เป็นความเข้าใจจริงๆ