คิดแล้วโดยไม่รู้ตัวว่าคิด

ท่านอาจารย์ อย่างเวลานี้รู้จิตว่า จิตกำลังเป็นอะไร มีสภาพเป็นอย่างไรบ้าง คิดอะไรบ้างหรือเปล่าคะ

ผู้ฟัง ไม่ได้คิดอะไร

ท่านอาจารย์ ไม่ได้คิดเลยใช่ไหมคะ มีใครบ้างคะที่ไม่คิดอะไรเลยในขณะนี้ หรือมีคนเดียว ตามความเป็นจริง ทุกคนบอกว่าไม่ได้คิด แต่ไม่รู้ว่า ที่ว่าไม่ได้คิด กำลังคิด

เห็นอะไรไหมคะในห้องนี้ เห็นไหมคะ มีอะไรในห้องนี้ไหมคะ มีหลายอย่าง ขณะนั้นคิด แล้ว โดยไม่รู้ตัวว่าคิด เพราะว่าโดยมากจะคิดว่า ต้องคิดเป็นเรื่องราว

แต่จริงๆ แล้วในพระพุทธศาสนา ความคิดมีหลายระดับ เพียงเห็นเฉยๆ แล้วไม่รู้ว่าสิ่งนั้นเป็นอะไร ไม่ได้คิดถึงสิ่งที่กำลังเห็น หรือทางหูเพียงได้ยินเฉยๆ พูดว่าอะไรก็ไม่รู้เรื่อง เพราะว่าเพียงได้ยิน แต่ทีนี้เวลาที่ได้ยิน แล้วรู้ว่า คนนั้นพูดอะไร หมายความว่าเราคิดตามเสียงที่ได้ยิน เป็นความหมายหรือเป็นคำ เพราะฉะนั้นในขณะนั้นคิด ไม่ใช่ไม่คิด

นี่ก็แสดงให้เห็นว่า ชีวิตในวันหนึ่งๆ ถ้าเรามีความเข้าใจถูกต้องตามความเป็นจริง เราจะรู้ว่า ความคิดเก่าๆ ของเรานั้น เราคิดเองทั้งหมด แม้แต่เราคิดว่า เราไม่ได้คิด ความจริงเราก็คิด แต่เราไม่ทราบว่า เป็นความคิดในขณะนั้น