ตทาลัมพณะต่างจากทวิปัญจวิญญาณอย่างไร

ถาม   ตอนที่กล่าวถึงตทาลัมพนะ อยากทราบว่า ต่างกับทวิปัญจวิญญาณจิต ซึ่งเป็นวิบากจิต ต่างกันอย่างไร

ส.   ต้องคิดถึงกิจของจิต จึงจะเข้าใจ จักขุวิญญาณทำกิจเห็น สัมปฏิจฉันนะ ไม่เห็น แต่รับอารมณ์ คือ รู้อารมณ์ต่อจากจักขุวิญญาณ สันตีรณะ พิจารณาอารมณ์ต่อจากสัมปฏิจฉันนะ โวฏฐัพพนะ กำหนดชวนวิถีที่จะเกิด และชวนวิถีที่เกิดก็เสพหรือแล่นไปในอารมณ์ ส่วนตทาลัมพนะนั้นเกิดขึ้นรับรู้อารมณ์ต่อจากชวนะ

ตทาลัมพนจิตละเอียดมาก จิตที่ทำตทาลัมพนกิจมีถึง ๑๑ ดวง แล้วแต่ปฏิสนธิจิตว่า ปฏิสนธิจิตของใครเป็นจิตดวงใด สามารถที่จะมีจิตเกิดขึ้นกระทำตทาลัมพนกิจได้กี่ดวง ปฏิสนธิจิตมีความสำคัญมาก ซึ่งแสดงให้เห็นว่า ตลอดชีวิตของบุคคลนั้น กรรมใดสามารถที่จะให้ผลแค่ไหน ขั้นไหน

เพราะเหตุว่าถ้าปฏิสนธิจิตเป็นวิบากของกุศลกรรมอย่างยอดเยี่ยม ย่อมมีวิบากจิตมากหลายดวงที่จะกระทำตทาลัมพนกิจต่อจากชวนวิถี

แต่ถ้าวิบากจิตของใคร ไม่ใช่ผลของกุศลกรรมชั้นยอดเยี่ยม ก็จะมีวิบากจำนวนน้อย ที่จะกระทำตทาลัมพนกิจต่อจากชวนวิถี

เพราะฉะนั้นเรื่องของตทาลัมพนวิถีจิตเป็นเรื่องละเอียดอีกเรื่องหนึ่ง ซึ่งไม่ควรที่จะกล่าวถึงในตอนนี้