ทบทวนปัจจัย - ฌานปัจจัย

ต่อไปเป็นปัจจัยที่ ๑๖  ที่จะทบทวน  คือโดยฌานปัจจัย  สภาพธรรมที่เป็นฌานปัจจัย  ได้แก่วิตกเจตสิก ๑  วิจารเจตสิก ๑  ปีติเจตสิก ๑   โสมนัสเจตสิก ๑  เอกัคคตาเจตสิก ๑   และสำหรับเวทนาอีก ๒  คือ โทมนัสเวทนาและอุเบกขาเวทนาก็เป็นฌานปัจจัยด้วย  แต่ว่าสำหรับโลภมูลจิตดวงที่ ๑  ก็ไม่มีโทมนัสเวทนาและอุเบกขาเวทนา   เพราะฉะนั้นก็มีฌานปัจจัย ๕  คือ วิตกเจตสิก  วิจารเจตสิก  ปีติเจตสิก  โสมนัสเจตสิก   เอกัคคตาเจตสิก 

เท่ากับองค์ฌานทางฝ่ายกุศลใช่ไหม  สำหรับผู้ที่อบรมเจริญสมถภาวนา   แต่ต่างกันที่ว่า  โลภมูลจิต  ทิฏฐิคตสัมปยุตต์  เป็นฌานปัจจัยที่เป็นอกุศล  องค์ธรรมเท่ากัน  ประกอบด้วย  วิตก  วิจาร  ปีติ  โสมนัสหรือสุขเวทนา  แล้วก็เอกัคคตา  แต่ว่าสามารถที่จะเป็นฌานปัจจัยที่เป็นฝ่ายอกุศลได้  เพราะเหตุว่าโลภเจตสิกก็เกิดร่วมกับวิตกเจตสิก  วิจารเจตสิก  โลภมูลจิตดวงที่ ๑  ก็เกิดร่วมกับปีติเจตสิก  โสมนัสเจติสก  และเอกัคคตาเจตสิก  เผาธรรมที่เป็นกุศล