ถ้าสติปัฏฐานไม่เกิด ก็จะอยู่แต่ในโลกของอรรถบัญญัติ

เพราะฉะนั้นในวันหนึ่ง ๆ ตลอดเรื่อยมาอยู่ในโลกของปรมัตถธรรมเท่านั้น   หรืออยู่ในโลกของอรรถบัญญัติด้วย   หรือว่าอยู่ในโลกของอรรถบัญญัติตลอดเวลา   ไม่ได้รู้เลยว่า   แท้ที่จริงแล้วเป็นปรมัตถธรรมทั้งสิ้น

พอที่จะทราบได้ไหมว่า   อยู่ในโลกไหน   อยู่ในอรรถบัญญัติ   ขณะใดที่สติปัฏฐานไม่ระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ  ในขณะอื่นทั้งหมดเป็นอรรถบัญญัติ   คือเห็นเป็นวัตถุสิ่งต่าง ๆ   โดยไม่ได้ระลึกรู้เลยว่า   ทางตา   แท้ที่จริงที่เห็นเป็นวัตถุสิ่งต่าง ๆ นั้น   สภาพธรรมที่ปรากฏเป็นแต่เพียงสิ่งที่ปรากฏทางตาเท่านั้น แต่ที่ปรากฏเป็นสัณฐานรูปร่างต่างๆ   เพราะเป็นนิมิตของธาตุดิน   น้ำ   ไฟ   ลม   ที่ประชุมรวมกัน   จึงปรากฏเป็นรูปร่างสัณฐาน   เมื่อปรากฏเป็นรูปร่างสัณฐาน   รวมทั้งกลิ่นและรส   จึงปรากฏเป็นอรรถบัญญัติว่า  เป็นข้าว  เป็นน้ำ   เป็นผลไม้   เป็นพืช  เป็นผัก   เป็นบุคคลต่าง ๆ   แต่สภาพที่แท้จริงแล้ว   คือ  ปรมัตถธรรมซึ่งเกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัย   และดับไปอย่างรวดเร็ว   ตามความเป็นจริง