ถ้าสติไม่ระลึกสภาพของสัญญา ก็รู้ด้วยโลภะไม่ได้
อ.อรรณพ สัญญามีความสำคัญที่ท่านแสดงว่าเป็นขันธ์ เพราะว่าเป็นสิ่งที่ทำให้มีสภาพที่จำ แล้วเราเลยติดพร้อมกับความจำนั้น เช่น จำว่าเป็นสีเขียว สีต่างๆ เพราะว่ามีสัญญาเจตสิก ซึ่งเกิดกับจิตทุกขณะ แต่ว่าลักษณะของสัญญา ดูเหมือนว่าจะละเอียด และก็ไม่ปรากฏง่ายๆ กับสติในตอนเริ่มต้น จะเป็นอย่างนี้ หรือไม่
ท่านอาจารย์ คือเรื่องที่สภาพธรรมใดจะปรากฏ ก็แล้วแต่สติปัฏฐาน หรือสติสัมปชัญญะจะระลึกลักษณะของสภาพธรรมใด เช่นในขณะนี้แม้จะพูดว่าสัญญา มี เพราะว่าทุกคนกำลังจำ ที่ทุกคนกำลังเห็น และรู้ว่าอะไร ก็คือขณะนั้นสัญญาเจตสิกจำ แม้ว่าจะกล่าวอย่างนี้ แต่ว่าถ้าสติสัมปชัญญะไม่ระลึกลักษณะของสัญญาสภาพที่จำ ก็ไม่มีทางจะรู้ในลักษณะของสภาพธรรมนั้นได้ ข้อสำคัญที่สุดคือ ธรรมทั้งหมดมีจริง แต่โลภะความอยาก หรือความต้องการไม่สามารถจะรู้ความจริงของสภาพธรรมใดๆ ได้เลย เพราะฉะนั้น เพียงแต่คิดว่าสัญญาไม่ปรากฏ แล้วก็สติไม่ระลึก ถ้าเกิดคิดว่าแล้วทำอย่างไรสติจะระลึก แล้วทำอย่างไรสัญญาจึงจะปรากฏให้รู้ได้ แค่นี้ก็คือพ้นจากความเข้าใจถูกต้องว่าสภาพธรรมทั้งหลายเป็นอนัตตา
เพราะฉะนั้น ก็เป็นเรื่องที่ให้เข้าใจจริงๆ ว่า ธรรมมี ไม่ใช่ว่าไม่มี แต่ปัญญาสามารถที่เข้าใจสภาพธรรมอะไร ทั้งๆ ที่กำลังเห็น สติสัมปชัญญะไม่ได้ระลึกลักษณะเห็นก็ได้ อาจจะระลึกลักษณะของแข็ง เพราะว่าแข็งก็มีก็กำลังปรากฏ เพราะฉะนั้นก็เป็นเรื่องที่อบรมเข้าใจถูกในสิ่งที่สติสัมปชัญญะระลึก แต่ตอนนี้ก็คงจะยังไม่สามารถไปถึงขณะที่สติสัมปชัญญะเกิด ซึ่งความจริงแล้วไม่ใช่สิ่งซึ่งเป็นไปไม่ได้ เพราะเหตุว่าผู้ที่เคยฟังธรรมมาก่อน ฟังมานาน อาจจะหลายๆ ชาติ เพียงฟังเท่านี้สติสัมปชัญญะสามารถจะระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ ถ้าใช้คำว่าระลึกก็ต้องมานั่งคิดกันอีกว่าระลึกอย่างไร แต่ถ้ากล่าวว่าขณะนี้มีลักษณะใด รู้ตรงลักษณะนั้น เพราะว่าลักษณะนั้นมีจริงๆ ขณะนั้นก็เป็นลักษณะของสติสัมปชัญญะ แต่ยังมีความเป็นเรามากมาย จนกว่าความเป็นเราจะค่อยๆ น้อยลงไปทีละน้อย จนกระทั่งสามารถที่จะรู้ได้จริงๆ ว่าทุกอย่างที่มีจริงในขณะนี้เป็นสภาพธรรมแต่ละอย่าง แต่ขณะนี้กำลังกล่าวถึงเรื่องของสัญญาเจตสิก ความจำ ซึ่งมีทุกขณะจิต แต่ไม่เคยรู้เลยว่าเป็นสภาพธรรมที่เกิดดับพร้อมจิต และก็รู้อารมณ์เดียวกับจิต เพราะฉะนั้นก็มีความหลากหลายของสัญญา คือสัญญาที่เป็นกุศลก็มี สัญญาที่เป็นอกุศลก็มี
ที่มา ...