รู้อารัมมณูปนิสสยปัจจัยโดยสติปัฏฐาน
สำหรับอารัมมณูปนิสสยปัจจัย ยังมีข้อสงสัยอีกไหมคะ
ประโยชน์ก็คือ จะได้ทราบว่า สภาพธรรมที่เป็นอารัมมณาธิปติปัจจัย เป็นอารัมมณูปนิสสยปัจจัยของกุศลหรืออกุศลสำหรับท่าน ซึ่งจะรู้ได้เมื่อสติปัฏฐานระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏในขณะนั้น แต่ไม่ใช่เป็นสิ่งที่จะรู้ง่ายเลย เพราะเหตุว่าจิตเจตสิกเกิดดับสืบต่อกันอย่างรวดเร็ว
นี่เป็นเหตุซึ่งบางท่านจะต้องถามว่า ขณะนั้นเป็นกุศลหรือเป็นอกุศล แต่ใครจะตอบได้ ในเมื่อทั้งกุศลและอกุศลก็เกิดดับสลับกันไปอย่างรวดเร็วแล้ว เพราะฉะนั้นที่จะรู้ชัดจริง ๆ ได้ ก็คือ สติระลึก และปัญญาเริ่มพิจารณาขณะใด ก็จะเป็นหนทางที่จะทำให้รู้จริง ๆ ว่า จิตในขณะที่มีอารัมมณาธิปติเป็นอารมณ์ เป็นปัจจัยนั้น เป็นปัจจัยของกุศลจิต หรืออกุศลจิต เพราะอย่าลืมว่า รูปที่ดีทั้งหมดเป็นอารัมมณปัจจัยของกุศลจิตได้ แต่เป็นอารัมมณาธิปติปัจจัยของกุศลจิตไม่ได้ เพราะฉะนั้นถ้าเกิดยินดีพอใจติดใจในรูปหนึ่งรูปใดซึ่งเป็นรูปที่ดี อย่าเข้าใจผิดว่า ขณะนั้นเป็นกุศลจิต ต้องเป็นโลภมูลจิตแล้ว เพราะเหตุว่ารูปที่ดีเป็นอารัมมณาธิปติปัจจัยของโลภมูลจิต แต่ไม่เป็นอารัมมณาธิปติปัจจัยของกุศลจิต
ทุกท่านมีรูปที่ดี ขณะนั้นแล้วแต่ว่า รูปที่ดีนั้นจะเป็นปัจจัยให้เกิดกุศลหรืออกุศล เป็นอารมณ์ของกุศลจิตก็ได้ ถ้าไม่ติด ถ้าสละให้เป็นประโยชน์แก่บุคคลอื่น สามารถที่จะสละได้ ไม่ติด สามารถที่จะบริจาค ในขณะนั้นรูปที่ดีนั้นเป็นอารมณ์ของกุศลจิตได้ แต่เป็นอารัมมณาธิปติปัจจัยของกุศลจิตไม่ได้ แต่เป็นอารัมมณาธิปติปัจจัยของโลภมูลจิตได้ ติดแล้วทันที
เพราะฉะนั้นนี่ก็เป็นความต่างกันที่จะต้องเข้าใจ อารัมมณปัจจัย อารัมมณาธิปติปัจจัย อารัมมณูปนิสสยปัจจัย