ปัจจัยที่ ๘ นิสสยปัจจัย

ไม่ทราบว่าท่านผู้ฟังมีข้อสงสัยอะไรบ้างหรือเปล่า8t   ในเรื่องของสหชาตปัจจัยและอัญมัญญปัจจัย   คือ ปัจจัยที่ ๖  และที่ ๗   ถ้าไม่มี   ก็ขอผ่านไปถึงปัจจัยที่ ๘   แล้วก็อาจจะย้อนกลับไปทบทวนเรื่อย ๆ   ถึงปัจจัยต้น ๆ

สำหรับปัจจัยที่ ๘  คือ  “นิสสยปัจจัย”

“นิสสย”  หมายความถึงธรรมที่เป็นปัจจัยโดยเป็นที่อาศัยของปัจจยุปบันนธรรม ไม่คำนึงถึงว่า   จะเกิดก่อนหรือเกิดทีหลัง   เพราะฉะนั้นจึงต่างกับสหชาตปัจจัย   ถ้าเป็นสหชาตปัจจัยแล้ว   ปัจจัยและปัจจยุปบันนต้องเกิดพร้อมกัน  นั่นคือลักษณะของธรรมที่เป็นสหชาตปัจจัย

ถ้าเป็นอัญญมัญญปัจจัยแล้ว   ปัจจัยต้องอาศัยปัจจยุปบันนธรรมด้วย   และปัจจยุปบันนธรรมต้องอาศัยปัจจัย   นั่นคือ  อัญญมัญญปัจจัย

แต่สำหรับ  “นิสสยปัจจัย”   ไม่ได้เพ่งเล็งถึงว่า  จะเกิดพร้อมกัน  หรือว่าจะเกิดก่อน  หรือจะเกิดหลัง  แต่หมายถึงสภาพธรรมซึ่งเป็นที่อาศัยของปัจจยุปบันนธรรม

เหมือนกับต้นไม้ต้องอาศัยแผ่นดินจึงจะตั้งอยู่ได้   หรือว่าจิตรกรรม  คือ ภาพเขียนต่าง ๆ   สีต่าง ๆ   ก็ต้องอาศัยแผ่นผ้า  ฉันใด  “นิสสยปัจจัย”  คือ ธรรมซึ่งเป็นที่อาศัยของธรรมอื่น