สภาพธรรมที่เป็นเหตุได้แก่อะไรบ้าง

ส.   สภาพธรรมที่เป็นเหตุ ได้แก่เจตสิก ๖ ประเภทเท่านั้น จิตทั้งหมดไม่ใช่เหตุ เป็นนเหตุ รูปทั้งหมดไม่ใช่เหตุ เป็นนเหตุ เมื่อกล่าวว่า เจตสิก ๖ ดวงเท่านั้นเป็นเหตุ นิพพานไม่ใช่เหตุ เป็นนเหตุด้วย และเจตสิกอื่นอีก ๔๖ ดวงไม่ใช่เหตุ เป็นนเหตุ

เพราะฉะนั้น เฉพาะเจตสิก ๖ ดวง คือ โลภเจตสิก ๑ โทสเจตสิก ๑ โมหเจตสิก ๑ เป็นอกุศลเหตุ ๓ ถ้าโลภะเกิดขึ้นขณะใด จะให้จิตเป็นกุศลไม่ได้ เพราะโลภเหตุเป็นอกุศลเหตุ โทสเหตุ โมหเหตุก็เช่นเดียวกัน

สำหรับอโลภเจตสิก ๑ อโทสเจตสิก ๑ อโมหเจตสิก ๑ เป็นโสภณเหตุ ไม่ใช้คำแคบๆว่า กุศลเหตุ เพราะเหตุว่าเจตสิก ๓ ดวงนี้สามารถเกิดกับกุศลจิตก็ได้ กุศลวิบากจิตก็ได้ หรือกิริยาจิตซึ่งเป็นโสภณ คือกิริยาจิตที่ประกอบด้วยเหตุที่ดีงาม เช่นจิตของพระอรหันต์ ซึ่งไม่มีอกุศลอีกต่อไป แต่จิตของท่านประกอบด้วยเจตสิกที่ดีงาม

เพราะฉะนั้น อโลภเจตสิก อโทสเจตสิก อโมหเจตสิกเป็นโสภณเหตุ