ผัสสเจตสิกเป็นเหตุหรือไม่

ส.   เมื่อกล่าวถึงผัสสเจตสิกซึ่งเป็นเจตสิกหนึ่งในอัญญสมานาเจตสิก ๑๓ หรือในสัพพจิตตสาธารณเจตสิก ๗ ซึ่งเกิดกับจิตทุกดวง ก็จะทราบได้ว่า ผัสสเจตสิกไม่ใช่เหตุปัจจัย เป็นปัจจัยอื่น แต่ไม่ใช่โดยความเป็นเหตุอย่างโลภะ โทสะ โมหะ หรืออโลภะ อโทสะ อโมหะ

เพราะฉะนั้น ถึงแม้จะไม่ใช่เหตุ แต่เพราะผัสสะกระทบจึงมาซึ่งผล เช่น นำมาซึ่งความยินดีบ้าง หรือความโกรธบ้าง ทำให้เกิดการประทุษร้าย ทำให้เกิดอกุศลกรรมทางกาย ทางวาจาบ้าง หรือกุศลกรรมทางกาย ทางวาจาบ้าง เพราะผัสสะเป็นผัสสาหาร เป็นอาหารปัจจัย แต่ไม่ใช่เป็นเหตุปัจจัย เพราะเหตุว่าไม่ใช่เจตสิก ๖