ปฏิบัติธรรมแค่ไหนจึงจะสมควรแก่ธรรม

ถาม   ปฏิบัติธรรมสมควรแก่ธรรมแค่ไหนจึงจะเรียกว่าสมควร

ส.   ขณะนี้เป็นธรรม ถูกต้องไหมคะ ปฏิบัติธรรมแก่การที่จะรู้ว่า เป็นธรรม ถ้ารู้ว่าเป็นธรรมแล้วไม่ได้ปฏิบัติอบรมเจริญปัญญาที่จะรู้ถูกต้องยิ่งขึ้น ก็ไม่ได้ชื่อว่า ปฏิบัติธรรมสมควรแก่รู้แจ้งธรรม สิ่งที่ได้เรียนแล้ว อย่าคิดว่าเพียงแค่นี้ แต่สิ่งที่เริ่มเห็นว่าเป็นจริง จะมีความจริงถึงขั้นที่ประจักษ์แจ้งในทุกคำที่ได้ยิน เช่น สภาพธรรมเกิดแล้วดับ ขณะนี้มีสภาพธรรมกำลังปรากฏให้รู้จริงๆ เป็นธรรมจริงๆ แต่ยังไม่ประจักษ์การเกิดและดับ แต่โดยการฟังและพิจารณาแล้วต้องรู้ว่า สิ่งใดปรากฏ สิ่งนั้นต้องเกิด ไม่เกิดก็ปรากฏไม่ได้

เพราะฉะนั้น เมื่อการเกิดของธรรมมีจริง การดับของธรรมมีจริง ปัญญาก็ย่อมสามารถประจักษ์แจ้งได้ มิฉะนั้นการฟังของเราก็เป็นโมฆะทั้งหมด

เพราะฉะนั้น ปฏิบัติธรรมสมควรแก่ธรรมจริงๆ ก็คือปฏิบัติธรรมที่จะทำให้รู้แจ้งสภาพธรรมที่สมควรจะรู้แจ้งได้ การอบรมนั้น หนทางนั้นเป็นหนทางที่สมควรจะรู้แจ้งสภาพธรรมได้ ก็เป็นการปฏิบัติธรรมสมควรแก่ธรรม เพียงขั้นฟัง เป็นการปฏิบัติธรรมสมควรแก่ธรรมหรือยัง หรือเป็นเบื้องต้นที่ทำให้ถึงการปฏิบัติธรรมสมควรแก่ธรรม