ปัญจทวาราวัชชนจิตของปุถุชน

ท่านอาจารย์ ปัญจทวาราวัชชนจิตมีอนุสัย หรือไม่มีอนุสัย

ผู้ฟัง ไม่มี

ท่านอาจารย์ ปัญจทวาราวัชรจิต ของคุณวิจิตรมีอนุสัยหรือไม่

ผู้ฟัง ไม่น่าจะมี เพราะเป็นกิริยาจิต

ท่านอาจารย์ การฟังต้องฟังละเอียด เป็นพระอรหันต์ดับกิเลสหมดแล้วหรือ

ผู้ฟัง เป็นอเหตุกะ ใช่ไหม

ท่านอาจารย์ อเหตุกะ หมายความว่า ไม่ประกอบด้วยเหตุหนึ่ง เหตุใด ใน ๖ เจตสิกนั้น ถ้าพูดถึงเหตุ ๖ ถ้ากล่าวโดยนัยยะของอเหตุกะ สเหตุกะ จะกล่าวโดยนัยยะของเหตุ ๖ ธรรมต้องเป็นเรื่องที่ละเอียด หลังจากนั้นอกุศลใดๆ ก็เกิดไม่ได้เลย เพราะไม่มีแล้ว เพราะฉะนั้นปัญจทวาราวัชชนจิต เป็นกิริยาจิต ไม่มีเหตุเจตสิกเกิดร่วมด้วยเลย เพราะยังไม่ทันจะต้องมีการเห็น การได้ยิน อะไรเลยทั้งสิ้น จะให้มีเหตุอะไรเกิดร่วมด้วย ก็ไม่ได้ แต่ปัญจทวาราวัชชนจิต มีอนุสัยกิเลสหรือไม่

ผู้ฟัง ยังคงมีอนุสัยกิเลส

ท่านอาจารย์ สำหรับใครที่มี

ผู้ฟัง ปุถุชน

ท่านอาจารย์ คนที่ยังไม่ได้ดับ ก็ยังมีอนุสัยกิเลส แต่คนที่ได้ดับกิเลสหมดแล้ว ก็ไม่มีอนุสัยกิเลส

ผู้ฟัง ไม่เป็นอเหตุกะ ใช่ไหม

ท่านอาจารย์ เป็นอะไรก็ตามแต่ ไม่ว่าจะเป็นจักขุวิญญาณ โสตวิญญาณ สัมปฏิจฉันนะ สันตีรณะ โวฏฐัพพนะ สำหรับผู้ที่ดับกิเลสแล้ว ก็ไม่มีอนุสัยกิเลส ประเภทที่ได้ดับแล้ว

ผู้ฟัง ถึงแม้ว่าจะเป็นอเหตุกะ ทาง ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ แต่ว่าก็ยังมีอนุสัยฝังอยู่

ท่านอาจารย์ ด้วยเหตุนี้ การศึกษา ต้องศึกษาโดยละเอียด และให้เข้าใจจริงๆ แม้จิตประเภทเดียว เช่น สัมปฏิจฉันนจิต เป็นชาติอะไร มีเหตุเกิดร่วมด้วยหรือไม่ สัมปฏิจฉันนะ เป็นชาติอะไร

ผู้ฟัง ชาติวิบาก

ท่านอาจารย์ มีเหตุเกิดร่วมด้วยหรือไม่

ผู้ฟัง ไม่มี

ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นกิริยาจิต ที่ไม่มีเหตุเกิดร่วมด้วย มี ๓ ประเภท ยังมีอนุสัยอยู่สำหรับผู้ที่ยังไม่ได้ดับอนุสัย แต่ผู้ที่ดับอนุสัยแล้ว จะมีอนุสัยนั้นอยู่อีกต่อไปไม่ได้เลย เพราะดับแล้ว ตามประเภทของบุคคลที่ดับ