ทุกคนมีทุกข์ทั้งนั้น
ความทุกข์ก็เป็นสภาพธรรมที่มีจริง ทุกคนมีทุกข์ทั้งนั้น แต่ทุกข์คนละรูปแบบ ถ้ารับประทานอาหารที่เค็มไป ไม่ว่าใครทั้งนั้นก็เป็นทุกข์ เผ็ดไปก็เป็นทุกข์ ถ้าอากาศจะหนาวขึ้น เย็นลงไปอีก ทุกคนก็เป็นทุกข์ เพราะฉะนั้น ทุกข์ไม่ยาก ขณะใดที่ประสบกับอารมณ์ที่ไม่พอใจ เช่น กลิ่นเหม็น รสไม่อร่อย เสียงไม่เพราะ รูปไม่สวย นี่เป็นเหตุให้เกิดความทุกข์ทั้งสิ้น
ท่านผู้ถามกล่าวว่า ขณะนี้มีความทุกข์ในใจเหลือเกิน
เป็นของธรรมดาสำหรับทุกคน คนที่ไม่มีทุกข์ไม่มี ขอให้ทราบว่า ไม่ว่าจะ เป็นใครทั้งนั้น ถ้าถามชีวิตของเขาจริงๆ แล้ว ทุกคนมีขณะที่เป็นทุกข์ เพราะฉะนั้น ก็ไม่แปลกเลย
และท่านถามว่า ชีวิตครอบครัว คือ สามี ทีแรกดี ต่อมาเป็นคนไม่มีศีล ดื่มสุราเป็นอาจิณ กีฬานารีเป็นกิจวัตร โกหกอยู่เรื่อย ทุบตีทำร้ายจิตใจ ลูกหลานภายในยุ่งหมด จะปฏิบัติอย่างไร
แก้ไขคนอื่นนี่ยาก และไม่มีทางจะเป็นไปได้เลย ถ้าใครคิดจะแก้คนอื่น จนตายก็แก้ไม่ได้ เพราะเหตุไร ก็เพราะว่าตัวเองแท้ๆ ยังแก้ไม่ได้ จะไปแก้คนอื่น ได้อย่างไร
เพราะฉะนั้น ก่อนอื่นต้องแก้ที่ตัวเอง ไม่ว่าจะประสบกับอารมณ์ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจที่ไม่น่าพอใจอย่างไร ต้องรู้ว่าความทุกข์นั้น เกิดขึ้นเพราะอะไร จึงจะสามารถแก้ได้ เพราะว่าทุกข์ของแต่ละคนไม่ได้อยู่ที่คนอื่น แต่อยู่ที่ตัวเองซึ่งในขณะนั้นปัญญาไม่เกิดจึงเป็นทุกข์ เพราะฉะนั้น มีหนทางเดียว อีกเหมือนกัน คือ ไม่แก้คนอื่น แต่อบรมเจริญปัญญาของตนเองจนกระทั่งรู้จริงๆ ว่า ทุกข์ก็ไม่ยั่งยืน และเป็นแต่เพียงสภาพธรรมอย่างหนึ่งซึ่งทุกคนมีในสังสารวัฏฏ์
