กุศลที่ไม่ประกอบและประกอบด้วยปัญญา

ผู้ฟัง เชื่อว่าทุกคนก็อยากได้กุศลที่ประกอบด้วยปัญญา กับไม่ประกอบด้วยปัญญา เพราะว่าเราจะได้ทราบว่าเราทำแล้วมีปัญญา แต่ก็ยังเป็นเรา

ท่านอาจารย์ ก็มี ๒ คำใช่ไหม ควรรู้ทั้ง ๒ คำไหม

ผู้ฟัง ควร

ท่านอาจารย์ กุศลรู้หรือยัง ปัญญารู้หรือยัง

ผู้ฟัง ยังไม่รู้

ท่านอาจารย์ ก็ต้องฟังจนกว่าจะรู้ อาจจะฟังคำ ความหมายหรือคำแปล กุ-ศะ-ละ เป็นภาษาบาลี คนไทยก็รวมพูดเป็นกุศล เชิญคุณคำปั่น

อ.คำปั่น ความหมายของ กุ-ศะ-ละ กุศล ในอรรถกถาพระอภิธรรมก็แสดงไว้ชัดเจนว่า เป็นธรรมที่ตัดซึ่งบาปธรรม เพราะว่าขณะที่ธรรมที่ดีงามเกิดขึ้นก็ตัดบาปธรรม คืออกุศลทั้งหลายเกิดขึ้นไม่ได้ แล้วก็เป็นธรรมที่นำมาซึ่งผลที่เป็นสุข นี่คือความหมายของกุศล กุ-ศะ-ละ โดยความหมายคือ เป็นธรรมที่ดีงามที่เกิดขึ้นทำกิจหน้าที่

ท่านอาจารย์ กุศลเป็นธรรมหรือเปล่า

ผู้ฟัง เป็น

ท่านอาจารย์ เป็นธรรมอะไร

ผู้ฟัง เป็นธรรมฝ่ายดี

ท่านอาจารย์ อีกคำหนึ่งก็ได้ ปรมัตถธรรม จะได้รู้ว่าคำถามหมายความถึงอะไร ธรรมมีจริง ปะ-ระ-มะ คนไทยใช้คำว่า บรม ใหญ่ไหม

ผู้ฟัง ใหญ่

ท่านอาจารย์ ใหญ่จนกระทั่งใครก็ทำอะไรไม่ได้ ใช่ไหม ธรรมนั้นต้องเป็นธรรมนั้น เปลี่ยนไม่ได้เลย เพราะฉะนั้นปรมัตถธรรม มี ๓ คำรวมกัน ปรม-อรรถ-ธรรม เวลาที่พูดถึงสิ่งที่มีจริง ไม่เลื่อนลอย สิ่งที่มีจริงมี ต้องมีลักษณะ ภาวะความเป็นสิ่งนั้นปรากฏให้รู้ว่ามี

เพราะฉะนั้นธรรมที่เป็นใหญ่ ใครก็เปลี่ยนแปลงลักษณะนั้นไม่ได้เป็นปรมัตถธรรม จากคำเดียวคือธรรม ขยายๆ ออกไปอีกมากจนกระทั่งเรามีความเข้าใจเพิ่มขึ้น แต่ต้องเข้าใจด้วยไม่ใช่ว่าผ่านๆ ไป เพราะฉะนั้นธรรมมีจริง อรรถคือลักษณะ ที่เรากล่าวถึงต้องมีลักษณะ ที่เป็นภาวะของสิ่งนั้นว่าเป็นสิ่งนั้น ลักษณะของสิ่งนั้นเป็นอย่างนั้นไม่เปลี่ยนแล้วก็เป็นใหญ่ ใครก็เปลี่ยนลักษณะนั้นไม่ได้ จึงเป็นปรมัตถธรรม ธรรมเป็นปรมัตถธรรมหรือเปล่า

ผู้ฟัง เป็น

ท่านอาจารย์ เป็น คือเมื่อเราได้ยินคำว่าธรรม ไม่ได้แยกจากปรมัตถธรรม แต่อธิบายขยายธรรม ให้รู้ว่าใครเปลี่ยนแปลงลักษณะนั้นไม่ได้ ลึกซึ้งไหม

ผู้ฟัง ลึกซึ้ง

ท่านอาจารย์ เป็นอภิธรรม ได้ยินบ่อยใช่ไหม สวดพระอภิธรรม สวดว่าอย่างไร กุสลาธัมมา อกุสลาธัมมา อัพยากตาธัมมา ได้ยินทุกงานศพ แต่ไม่รู้เรื่อง ก็คือได้ยิน และพูดคำที่ไม่รู้จักจะมีประโยชน์ไหม ต้องเป็นผู้ตรงอย่างยิ่ง เพราะฉะนั้นแทนที่จะพูดคำที่ไม่รู้จัก ฟังคำที่ไม่รู้จัก ก็เข้าใจคำนั้น เพื่อที่จะได้รู้ว่าแต่ละคำหมายความถึงอะไร เพราะฉะนั้นมีธรรม และมีกุสลาธัมมา ธรรมทั้งหลายที่เป็นกุศล กุศลคือดีงาม ยังไม่ไปพูดอีกคำว่าบาป เพียงแค่ดีงามในภาษาไทย กุศลก็เป็นธรรมที่ดีงาม มีหลายอย่างไหม หรืออย่างเดียว

ผู้ฟัง มีหลายอย่าง

ท่านอาจารย์ หลายอย่าง ลองยกตัวอย่างสักหน่อย

ผู้ฟัง กุศล

ท่านอาจารย์ นี่คือการศึกษาธรรมเพื่อเข้าใจแล้วเป็นอย่างนี้ คือว่าไม่ใช่เพราะเราอยากจะไปรู้คำมากๆ แต่แต่ละคำเป็นสิ่งที่เราไม่เคยเข้าใจมาก่อนเลย แล้วเข้าใจลึกลงไปอีกเรื่อยๆ จนกระทั่งสามารถประจักษ์แจ้งว่า เห็นเกิดดับ ไม่ใช่เรา จะไม่มีการปฏิเสธคำนี้เลยเมื่อประจักษ์แจ้ง แต่กว่าจะถึงวันนั้นปัญญาค่อยๆ เจริญขึ้น ปัญญาคือความเห็นถูก ความเข้าใจถูก ดีงามไหม

ผู้ฟัง ดีงาม

ท่านอาจารย์ ปัญญาก็เป็นกุศล แต่กุศลมีมาก เพราะฉะนั้นกุศลที่ประกอบด้วยปัญญา หมายความว่ากุศลนั้นมีความเห็นถูกร่วมด้วย อย่างเวลาเราให้ทาน ไม่ใช่ซื้อ ไม่ใช่ว่าให้เท่านี้แล้วเราจะได้รับเท่านั้น แต่ให้คือให้ สละสิ่งนั้นเพื่อประโยชน์สุขแก่คนอื่น ไม่ได้หวังอะไรตอบแทนเลยทั้งสิ้น ท่านกล่าวว่าแม้แต่เพียงการจะคบเป็นเพื่อน ก็ไม่ได้หวังว่าจะไปด้วยกันเพื่อเขาจะได้เป็นเพื่อนเราไป ไม่ใช่อย่างนั้น ให้คือให้ นั่นคือกุศล สละความเห็นแก่ตัวเพื่อประโยชน์สุขแก่คนอื่น ดีไหม

ผู้ฟัง ดี

ท่านอาจารย์ อโลภะ ไม่ติดข้อง โลภะคือสภาพธรรมที่ติดข้อง อยากได้ต้องการไม่มีวันจบ ตั้งแต่เช้ามาอยู่กับโลภะตลอดวัน ไม่รู้ตัวเลยถ้าไม่ได้ฟังธรรม ใช่ไหม เพราะฉะนั้นโลภะไม่ดี แต่เจตสิกอีกหนึ่งตรงกันข้ามเลย อโลภะ ให้สิ่งที่ไม่ติดข้อง ใช่ไหม ถ้าติดข้องให้หรือเปล่า

ผู้ฟัง ไม่ให้

ท่านอาจารย์ ไม่ให้ เพราะฉะนั้นเวลาที่อโลภเจตสิกเกิด ไม่ใช่เรา สามารถที่จะสละสิ่งนั้นให้คนอื่นเพื่อประโยชน์ของเขา ดีไหม

ผู้ฟัง ดี

ท่านอาจารย์ แต่ไม่รู้ว่าไม่ใช่เรา ไม่ประกอบด้วยปัญญา แต่เมื่อไหร่ที่รู้ว่าขณะนั้นไม่ใช่เรา เป็นสภาพธรรมที่สามารถที่จะให้คนอื่นได้ ขณะนั้นรู้ว่าไม่ใช่เราก็คือปัญญา เพราะฉะนั้นกุศล มีกุศลที่ไม่ประกอบด้วยปัญญา และกุศลที่ประกอบด้วยปัญญา ฟังธรรมเป็นกุศลหรือเปล่า

ผู้ฟัง เป็น

ท่านอาจารย์ ประกอบด้วยปัญญาหรือเปล่า

ผู้ฟัง ประกอบ

ท่านอาจารย์ เมื่อไหร่

ผู้ฟัง เมื่อเข้าใจ

ท่านอาจารย์ เมื่อเข้าใจ ตอนที่ไม่เข้าใจประกอบด้วยปัญญาไหม

ผู้ฟัง ไม่

ท่านอาจารย์ ก็เป็นธรรมดา คือทุกขณะเปิดเผย เริ่มเปิดเผยชีวิตของเราซึ่งไม่เคยปรากฏเลยว่าคืออะไร ออกมาเป็นแต่ละหนึ่งๆ ๆ ซึ่งเกิดดับจริงๆ [ปกิณณกธรรม ตอนที่ 1139]