จิตไม่บริสุทธิ์

ท่านอาจารย์ ทุกคนมีจิตแต่จิตไม่บริสุทธิ์ เพราะฉะนั้นจิตจะบริสุทธิ์ได้อย่างไร เพราะเหตุว่าแม้แต่จิตที่ไม่บริสุทธิ์ก็ยังไม่รู้เลยว่าไม่ใช่เรา ด้วยเหตุนี้ก่อนอื่นต้องมีความเข้าใจที่ถูกต้องเพราะเหตุว่าเมื่อมีความไม่เข้าใจ มีความเห็นผิดไม่มีทางที่จะชำระจิตให้บริสุทธิ์ได้ ด้วยเหตุนี้ก่อนอื่นต้องเป็นผู้ที่ตรง ขณะนี้มีจิต และก็มีมาตั้งแต่เกิดตลอดไม่เคยขาดจิตเลยตั้งแต่เกิดจนตาย แต่ว่าถ้าไม่ได้ฟังธรรมะเลยจะรู้ไหมว่าเป็นจิต ไม่สามารถที่จะรู้ได้เลยว่าไม่ใช่เรา แต่เป็นธาตุรู้ซึ่งเกิดขึ้นรู้สิ่งหนึ่งสิ่งใด ตลอดเวลาตั้งแต่เกิดจนกระทั่งขณะนี้ก็มีสิ่งที่ปรากฏให้รู้ เป็นสิ่งที่ปรากฏให้เห็นทางตาบ้าง เป็นสิ่งที่ปรากฏให้รู้ทางหูบ้าง และขณะนี้ก็กำลังคิดนึก แต่ก็ไม่รู้เลยสักขณะเดียวว่านั่นคือ ธาตุรู้ซึ่งต้องรู้ และกำลังรู้ด้วยในขณะนี้ ด้วยเหตุนี้การชำระจิตให้บริสุทธิ์จะเป็นไปไม่ได้เลย ถ้าขาดความเข้าใจสิ่งที่มี ซึ่งความเข้าใจถูกภาษาบาลีก็จะใช้คำว่าสัมมาทิฏฐิ หรือปัญญาความเห็นถูกต้อง ในสิ่งที่กำลังมี เพียงเท่านี้ ผู้ที่ได้สะสมมามากก็รู้ว่ายาก และลึกซึ้งเพราะสิ่งที่กำลังมีคือเดี๋ยวนี้ ถ้าจะมีความเห็นถูกต้องตามความเป็นจริงของสิ่งที่กำลังปรากฏ ถ้าไม่ได้ยินได้ฟังเลย ไม่มีหนทางเลยที่จะรู้ว่าสิ่งนั้นเกิดขึ้นแล้วก็ดับไป แล้วก็สืบต่อไม่ขาดสายเลย จนปรากฏว่าไม่มีอะไรดับไปทั้งสิ้น เพราะฉะนั้นก็ยึดถือสิ่งที่ปรากฏซึ่งเหมือนไม่ดับว่าเป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใดที่น่ายินดีน่าพอใจ แม้แต่ขณะที่เกิดไม่เห็นโลกนี้เลย โลกนี้ไม่ปรากฏ แต่พอมีการรู้สึกตัว มีสิ่งหนึ่งสิ่งใดเกิดแล้ว ทันทีก็คือภาวะความเป็นเรา จะไม่เป็นได้อย่างไรในเมื่อไม่รู้ และธาตุรู้เริ่มรู้เมื่อไหร่ สามารถที่จะรู้ได้ว่าขณะนั้น มีความเป็นเราโดยไม่เคยรู้เลยว่าเป็นแต่เพียงธาตุที่เกิดขึ้นรู้ เพราะฉะนั้นเป็นเราเรื่อยมาตั้งแต่เกิดจนตาย

เพราะฉะนั้นการชำระจิตให้บริสุทธิ์ไม่สามารถที่จะเป็นไปได้เลย ถ้าไม่เข้าใจว่าจิตเดี๋ยวนี้ที่กำลังรู้ ที่กำลังมีสิ่งหนึ่งสิ่งใดปรากฏทางตา หู จมูก ลิ้นกาย นั้นไม่บริสุทธิ์ เพราะว่าสะสมความไม่รู้มาแสนนานในแสนโกฏิกัปป์ เพราะฉะนั้นหนทางเดียวก็คือต่อเมื่อใดมีความเข้าใจถูกตามความเป็นจริง ค่อยๆ สะสมความเห็นถูกว่าสิ่งนั้นเป็นอย่างนั้น ไม่ใช่สิ่งหนึ่งสิ่งใดที่เป็นเรา หรือเป็นของเรา ยาก เพราะว่าสะสมความไม่รู้มานาน เช่น ทางตาเดี๋ยวนี้ สิ่งที่ทุกคนกำลังมีคือเห็น แต่ไม่รู้ใช่ไหม เห็นหมดแล้วดับ แล้วเห็นอีก ไม่รู้อีก แต่มีสิ่งที่ปรากฏให้เห็นเป็นรูปร่างสัณฐานสืบต่อเป็นนิมิต ทำให้เห็นเป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใดตลอด สืบต่อกันทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ แล้วจะรู้ได้อย่างไรว่าไม่ใช่เราเลย เป็นแต่เพียงธาตุที่เกิดขึ้นเห็น คือรู้ว่ามีสิ่งที่ปรากฏอย่างนี้ เป็นธาตุที่เกิดขึ้นได้ยิน รู้ว่าเสียงนี้เป็นอย่างนี้ และดับแล้วหมดแล้ว

การฟังธรรมจึงเป็นการฟังด้วยการไตร่ตรอง และเห็นประโยชน์อย่างยิ่ง ว่าถึงอย่างไรทุกคนก็จะอยู่ในโลกนี้ไม่นาน อาจจะเป็นเย็นนี้ พรุ่งนี้ ก็ได้ แต่ไม่รู้สิ่งที่กำลังปรากฏ กับเริ่มได้ยินได้ฟังคำที่สามารถที่จะทำให้รู้ว่า แม้จะจากโลกนี้ไป อะไรไป ก็ไม่ใช่เรา แต่ก็เป็นธรรมซึ่งเกิดแล้วก็ดับ เพราะฉะนั้นจากขณะสุดท้ายของชาตินี้ ก็เป็นขณะต่อไปของชาติหน้า แล้วก็ไม่รู้ต่อไป ความไม่รู้เป็นอย่างนี้ทุกวันจนกว่าจะค่อยๆ ได้ยินได้ฟังคำซึ่งยากที่จะเข้าใจ แต่เป็นคำที่จริงที่กล่าวถึงความจริงของสิ่งที่มีต้องค่อยๆ เข้าใจว่าขณะนี้ มีจิตแต่ว่าไม่บริสุทธิ์ ไม่บริสุทธิ์เพราะอะไร เห็นก็ไม่รู้ว่าไม่ใช่เรา แล้วก็เห็นกระดับแล้ว ได้ยินก็ไม่รู้ว่าไม่ใช่เรา ได้ยินเกิดขึ้นแล้วก็ดับแล้วเพราะในขณะที่มีการเห็น มีการได้ยิน แล้วไม่รู้ความจริงคือการเกิดดับของสภาพธรรมขณะนั้นจิตก็ไม่บริสุทธิ์

เพราะฉะนั้น ความจริงใจ สำคัญที่สุดของแต่ละคน ได้ฟังอย่างนี้แล้วจะชำระจิตหรือไม่ ต้องเป็นผู้ที่ตรง ชำระจิตคือเหมือนเดิม คือไม่ฟังธรรมอย่างนั้นหรือ หรือว่าจะชำระจิตได้ก็ต่อเมื่อได้ยินได้ฟังคำซึ่งทำให้เกิดความเข้าใจถูกต้อง มั่นคงขึ้น เพราะเหตุว่าเราไม่สามารถที่จะกั้น หรือทำให้สิ่งหนึ่งสิ่งใดเกิดขึ้นมาได้ เมื่อมีเหตุปัจจัยที่สิ่งใดจะเกิด สิ่งนั้นก็ต้องเกิด ความติดข้องมีมากไหมทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจเดี๋ยวนี้ และทุกวัน เพราะฉะนั้นเมื่อมีความติดข้องมากอย่างนี้ ชำระจิตให้บริสุทธิ์ต้องเป็นด้วยความจริงใจ รู้ว่าการชำระจิตไม่ใช่ไปทำอย่างอื่นเลย แต่เข้าใจสิ่งที่กำลังปรากฏ เพราะฉะนั้นถ้าไม่มีคำของพระสัมมาสัมเจ้าที่ทรงแสดงความจริงที่ได้ทรงตรัสรู้ ใครจะรู้ความจริงของสิ่งที่กำลังปรากฏได้ ค่อยๆ เข้าใจจนกระทั่งรู้ความจริงว่าไม่มีเรา ไม่ใช่เรา เริ่มจากมีการได้ยินได้ฟังว่าธรรมไม่ใช่ไม่มี มีจริงๆ แต่เมื่อเกิดขึ้นหลากหลายตามเหตุตามปัจจัย จึงไม่มีใครสามารถที่จะบังคับ และยึดถือว่าสิ่งนั้นเป็นเรา หรือว่าเป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใดที่เที่ยงได้ แค่นี้คือชีวิต

ชีวิตก็เป็นแต่ละหนึ่งขณะ ซึ่งเกิดดับสืบต่อไปเรื่อยๆ ตามเหตุตามปัจจัย เราอาจจะคิดว่าเราสามารถที่จะเป็นคนดี ช่วยคน ช่วยประเทศชาติ ช่วยอะไรก็ได้ ทำสิ่งที่ดีแล้ว แต่ว่าตลอดชีวิตดูเหมือนมีความสำคัญมากกับสิ่งนั้น แต่พอจากโลกนี้ไป ไม่มีอะไรที่จะสำคัญเลย ระหว่างที่ยังมีชีวิตหลงคิดว่าสำคัญ และก็ทำสิ่งที่เข้าใจว่ามีประโยชน์ แต่ถ้าตราบใดก็ตามยังไม่รู้ความจริงว่าแต่ละขณะไม่ใช่เรา เกิดขึ้นตามเหตุตามปัจจัย ค่อยๆ คิด ว่าแม้แต่สิ่งที่จะเกิดขึ้นไม่ว่าอะไรทั้งหมด จะดี จะชั่ว จะร้าย จะเปลี่ยนแปลงอย่างไร ก็ต้องเกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัยเท่านั้นเอง แล้วก็หมดไปแล้วก็ไม่มีอะไรเหลือ แต่ละชาติเป็นอย่างนี้ เพราะฉะนั้นสิ่งที่ประเสริฐที่สุดก็คือการที่สามารถรู้ความจริงที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงตรัสรู้ เพราะเหตุว่าคำของพระองค์จะดำรงต่อไปก็ต่อเมื่อมีผู้ที่เข้าใจถูก ถ้าผู้ใดก็ตามไม่เข้าใจธรรม พูดไม่จริง คำไม่จริง ไม่ตรงตามความเป็นจริง คำนั้นทำลายคำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า และอย่างอื่นจะสำคัญหรือ ในเมื่อแท้ที่จริงก็คือทั้งหมดเป็นธรรมะซึ่งเกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัย ที่จะให้โลกเปลี่ยนแปลง ที่จะให้ผู้คนเปลี่ยนแปลง ที่จะให้สถานการณ์เปลี่ยนแปลง ที่จะให้ตัวเองเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีขึ้นเป็นไปได้หรือด้วยความไม่รู้ เพราะฉะนั้นความรู้เป็นประโยชน์อย่างยิ่ง แต่ก็ยากที่จะเกิดถ้าไม่มีความตั้งใจอธิษฐานที่มั่นคงที่จะเข้าใจความจริงของธรรม เพราะเหตุว่าการเข้าใจความจริงของธรรมะนี้จะช่วยโลก หรือช่วยทุกคนได้จากการที่ไม่สามารถที่จะรู้ความจริง แล้วก็เป็นอกุศลต่างๆ