อารมณ์ จิตของพระอรหันต์ที่ว่า ละกิเลสทั้งปวง จะมีลักษณะอย่างไร
ข้อ ๓. อารมณ์ จิตของพระอรหันต์ที่ว่า ละกิเลสทั้งปวง จะมีลักษณะอย่างไร
ตอบ จิตของพระอรหันต์ เช่นพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าก็เห็น ก็ได้ยิน ก็ได้กลิ่น ก็ลิ้มรส ก็กระทบสัมผัส แต่ว่าเมื่อเห็นแล้ว ได้ยินแล้ว ไม่มีกิเลสใดๆ เหลืออยู่เลย เพราะเหตุว่ามีโลกุตตรจิตประกอบด้วยโลกุตตรปัญญาเกิดขึ้นรู้แจ้งอริยสัจจธรรม จึงดับกิเลสตามลำดับขั้น คือ จากการเป็นพระโสดาบัน ดับความเห็นผิดทั้งหมด เมื่อปัญญาอบรมเจริญขึ้นก็ดับความพอใจในรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะอย่างหยาบ เป็นพระสกทาคามี และเมื่ออบรมเจริญปัญญาขึ้น ก็ดับความยินดีพอใจในรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะเป็นพระอนาคามี และเมื่อดับความยินดีในภพชาติทั้งหมด ก็เป็นพระอรหันต์
เพราะฉะนั้นก็ลองคิดถึงความต่างกัน เรายังชอบรูปสวยๆ ยังชอบเสียงเพราะๆ ยังชอบกลิ่นหอมๆ ยังชอบรสอร่อย ยังชอบการกระทบสัมผัสที่สบาย แต่สำหรับพระอรหันต์ท่านมีชีวิตอยู่เหมือนผู้ที่ทำงานแล้วก็รอเวลาเลิกงานเท่านั้นเอง ตราบใดที่จิตของท่านยังไม่ได้ดับเป็นสมุจเฉท คือ ยังไม่จุติ ที่เราใช้คำว่า สิ้นชีวิต หรือปรินิพพาน
เพราะฉะนั้นโดยสภาพก็เป็นจิตที่ต่างกันมาก เพราะเหตุว่าได้อบรมเจริญปัญญาจนสามารถรู้แจ้งอริยสัจจธรรม ดับกิเลสได้
