คนช่างคิดมี 4 อย่าง
สุ. ระวังเรื่องความคิด เพราะต้องให้เป็นเหตุเป็นผลจริงๆ ถ้าไม่เป็นเหตุเป็นผลจริงๆ จะค่อยๆ ผิดไปทีละนิดทีละหน่อย และสักวันหนึ่งก็จะมีความเห็นผิดอย่างมาก
ข้อความใน สุมังคลวิลาสินี ได้แสดงลักษณะของนักตรึก คือ ตกฺกี คนช่างคิดว่า มี ๔ อย่าง คือ
๑. อนุสฺสติโก เป็นคนที่ช่างคิดตามเรื่องราวที่ได้ฟังมา เช่น ได้ฟังมาว่า ในอดีตกาลพระผู้มีพระภาคทรงเป็นพระราชาชื่อเวสสันดร ก็คิดเอาว่า ถ้าพระผู้มีพระภาคคือพระเวสสันดร อัตตาก็เที่ยง เป็นต้น
ความคิดอย่างนี้เป็นไปได้ไหม ลองสอบถามคนที่ไม่ได้ศึกษาโดยละเอียด ที่จะเห็นว่าเที่ยง อัตตาเที่ยง ไม่รู้ลักษณะของสภาพธรรมซึ่งเกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัย และก็ดับไปอย่างรวดเร็ว
๒. ชาติสฺสโร เป็นคนช่างคิด โดยระลึกชาติได้ ๒ ชาติบ้าง ๓ ชาติบ้าง ก็ คิดว่า อัตตาเที่ยง เป็นต้น
๓. ลาภิตกฺกิโก เป็นคนช่างคิดโดยที่ได้แก่ตัวมาในปัจจุบัน เช่น ปัจจุบันเห็นว่า เรามีความสุขอยู่อย่างนี้ เพราะฉะนั้น ในอดีตก็เป็นอย่างนี้ ในอนาคตก็จะเป็นอย่างนี้ ไม่รู้เหตุที่จะทำให้มีสุขบ้างทุกข์บ้าง
๔. สุทฺธตกฺกิโก เป็นคนช่างคิดโดยคิดเอาเอง โดยบริสุทธิ์ทีเดียว คือ ไม่ใช่ตามที่ได้ฟังเรื่องราวมา หรือว่ามิใช่เพราะระลึกชาติได้ หรือว่าไม่มีเหตุอื่นเหตุใด แต่เป็นคนช่างคิดโดยเพียงแต่คิดเอาเองเท่านั้นว่า เมื่อเป็นอย่างนี้ ก็จะเป็นอย่างนี้ ผู้ที่มีความคิดเห็นอย่างนี้เพราะไม่ได้ศึกษาพระธรรมวินัย เพราะฉะนั้น จึงมีความเห็นด้วยตนเอง คิดเอาเองต่างๆ
