จิตอยู่ที่ไหน
สุ. ปัญญามีหลายขั้น ขณะที่ฟัง พิจารณา และเกิดความเข้าใจถูก ขั้นการฟัง ก็เป็นปัญญาขั้นหนึ่ง แต่ไม่ใช่ขั้นประจักษ์แจ้งลักษณะของสภาพธรรมตามที่ได้ยินได้ฟัง
เช่น จิตในขณะนี้ทุกคนมี แต่ว่าอยู่ที่ไหน ขณะนี้เป็นจิตอะไร เมื่อถามว่า จิตอยู่ที่ไหนขณะนี้ ทั้งๆ ที่กำลังเห็น มีใครพิจารณาจิตที่กำลังเห็นบ้าง มีไหม
รู้ว่าจิตเป็นสภาพรู้ เป็นธาตุรู้ เป็นอาการรู้ แต่ถ้าถามว่า จิตอยู่ที่ไหน ทุกคนอาจจะเพียรนึกถึงว่าจิตอยู่ที่ไหน แต่ลืมว่าที่กำลังเห็นเป็นจิต เป็นสภาพรู้สิ่งที่กำลังปรากฏทางตา เพราะฉะนั้น ถ้าขณะนั้นสติซึ่งเป็นสัมมาสติระลึกได้ กำลังเห็นในขณะนี้จิตอยู่ที่ไหน ก็คือ กำลังรู้สิ่งที่ปรากฏทางตา ขณะที่กำลังได้ยิน จิตอยู่ที่ไหน จะไม่มีการไปนึกว่าจิตอยู่ที่ไหน หรือว่าเพียรหาว่าจิตอยู่ที่ไหน เพราะจิตเป็นนามธรรม เป็นเพียงสภาพรู้ ธาตุรู้ ซึ่งขณะที่เสียงกำลังปรากฏ ผู้ที่รู้ลักษณะของจิตจะรู้ว่า ในขณะนั้นเป็นสภาพที่กำลังรู้เสียง ในขณะนั้นเป็นจิต
เพราะฉะนั้น จิตอยู่ที่ไหน กำลังเห็นเป็นจิต กำลังได้ยินเป็นจิต กำลังได้กลิ่นเป็นจิต กำลังลิ้มรสเป็นจิต กำลังกระทบสิ่งที่แข็งหรืออ่อน เย็นหรือร้อนทางกาย เป็นจิต กำลังคิดนึกเป็นจิต
และในขณะที่สติระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ รู้ว่าเป็นธาตุรู้ สิ่งหนึ่งสิ่งใดที่ปรากฏทางตา หรือทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ ในขณะนั้นจะไม่คำนึงถึงอนาคต จะซาบซึ้งในความหมายของปัจจุบันธรรม เพราะว่าที่เสียงกำลังปรากฏ จิตกำลังรู้เสียงเท่านั้น ไม่มีอนาคตที่ไหนเลย เพราะเป็นเพียงสภาพที่กำลังรู้เสียง ขณะใดที่สติระลึกที่ลักษณะของสภาพที่กำลังรู้เสียง นั่นคือการรู้ลักษณะของจิต ไม่ใช่คิดหรือค้นหาว่าจิตอยู่ที่ไหน และขณะใดที่สติระลึกรู้ลักษณะของเสียง เพียงเสียงเท่านั้นที่ปรากฏ จะเป็นเรื่องราว จะเป็นเหตุการณ์ จะเป็นอนาคตในขณะนั้นไม่ได้
