กำลังมีจิตอยู่ แต่จิตอยู่ที่ไหน
สุ. ขณะนี้ทุกคนทราบว่ามีจิต ถ้าไม่มีจิตอยู่ที่นี่ไม่ได้ เพราะฉะนั้น ทุกคนยอมรับว่าเข้าใจคำนี้ เมื่อกล่าวถึงคำว่า จิต หรือคำว่า ใจ ทุกคนยอมรับว่ามี แต่ยังไม่รู้จริงๆ ว่าอยู่ที่ไหน กำลังมีจิตอยู่ แต่จิตอยู่ที่ไหน และจิตคืออะไร กำลังเห็น เป็นจิตหรือเปล่า พูดว่าจิต เข้าใจเรื่องจิต ทุกคนมีจิต แต่ถ้าถามว่าขณะนี้ที่กำลังเห็นเป็นจิตหรือเปล่าจะตอบว่าอย่างไร เป็นหรือไม่เป็น
เพราะฉะนั้น ไม่ใช่เรื่องชื่อ แต่เป็นเรื่องของจริง กำลังเห็นจริงๆ เดี๋ยวนี้ เป็นจิตหรือเปล่า พระธรรมทั้งหมดที่ทรงแสดงเป็นเรื่องของสภาพธรรมที่กำลังมีจริงๆ ซึ่งต้องศึกษาโดยพิจารณา โดยคิดถึงเหตุผล เมื่อรู้ว่าทุกคนมีจิต ก็ควรจะรู้จักจิต ให้ละเอียดขึ้น กำลังเห็นเดี๋ยวนี้เป็นจิตหรือเปล่า
ถ้าพิจารณาแล้ว ที่ใช้คำว่า จิต คือ สภาพรู้ เป็นธรรมชาติอย่างหนึ่ง เป็น ธาตุอย่างหนึ่ง เป็นธรรมของจริงอย่างหนึ่งที่ไม่มีรูปร่างลักษณะเลย เป็นแต่เพียงอาการรู้ หรือลักษณะรู้ ซึ่งเป็นเหตุทำให้สิ่งที่มีใจครองกับสิ่งที่ไม่มีใจครองต่างกัน อย่างต้นไม้ ไม่เห็น ไม่ได้ยิน เพราะว่าไม่รู้อะไร ไม่ใช่สภาพรู้ แต่ที่กล่าวว่า เป็นคน เป็นสัตว์ เป็นเทวดา เป็นพรหม เพราะว่ามีสภาพรู้ซึ่งเป็นจิต เป็นธาตุรู้ เป็นใหญ่เป็นประธานในการรู้ คือ เห็น
ในขณะที่กำลังเห็น เป็นอาการรู้อย่างหนึ่ง และขอให้ทราบว่า จิตทางตาที่เกิดขึ้นเห็น ซึ่งทุกคนมี ขณะนี้กำลังเห็น แต่ทุกคนไม่ได้พิจารณาจิตที่เห็นเลย เพราะว่าทันทีที่เห็นแล้วนึกถึงเรื่องของสิ่งที่เห็นทันที
เพราะฉะนั้น คนที่มีจักขุปสาท คือ คนที่ตาไม่บอด มีปัจจัยทำให้เห็น แต่ทำไมลืมพิจารณาว่า เห็นเป็นของจริง เป็นจิตชนิดหนึ่งซึ่งเพียงเห็น เพราะว่า คนตาบอดคิดได้ เวลาที่คลำสิ่งต่างๆ ก็สามารถคิดถึงสิ่งที่ถูกต้องกระทบสัมผัสนั้นได้ว่าเป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใดโดยไม่เห็น แต่ใจนี่คิด เวลาที่ได้ยินเสียงก็ยังคิดเรื่องนั้นเรื่องนี้ต่อได้ แสดงให้เห็นว่า จิตเห็นเป็นชั่วขณะเดียว ซึ่งเหมือนทางหรือเหมือนประตูที่นำเรื่องราวต่างๆ มาให้คิดมากมายจากการเห็น ใครจะคิดอะไรในวันนี้ ก็คิดเรื่องที่เห็น ถูกไหม เห็นอะไรก็คิดเรื่องนั้นทันที และบางเรื่องก็คิดนาน บางเรื่องก็คิดสั้น แล้วแต่ว่า จะสนใจในสิ่งที่เห็นนั้นมากน้อยแค่ไหน
ท่านที่ศึกษาวิชาประวัติศาสตร์ อ่านตำรับตำรา ต้องอาศัยตาเห็น และใจก็ นึกไปถึงสมัยโน้น ประเทศนั้น มีผู้นำประเทศต่างๆ มีอะไรต่างๆ จากเพียงสิ่งที่ปรากฏทางตาที่เป็นตัวหนังสือเท่านั้นเอง เพราะฉะนั้น ถ้าพิจารณาจริงๆ ว่า ทุกคนที่มีตาซึ่งเป็นทางที่ทำให้จิตเห็นสิ่งต่างๆ เกิดขึ้นแล้ว ยังนำเรื่องราวต่างๆ มาสู่ใจ ทำให้เกิดสุขเกิดทุกข์มากมาย โดยที่ไม่รู้เลยว่าขณะนั้นเป็นจิตต่างๆ ชนิด คือ จิตเห็น ไม่ใช่จิตคิด จิตได้ยินไม่ใช่จิตคิด จิตได้กลิ่นไม่ใช่จิตคิด จิตที่กำลังลิ้มรสที่หวาน เปรี้ยว ขม เผ็ด ไม่ใช่จิตคิด จิตที่กระทบสิ่งที่อ่อนแข็งหรือเย็นร้อน ก็ไม่ใช่จิตคิด
เพราะฉะนั้น วันหนึ่งๆ มีจิตเห็นเกิดขึ้น และมีเรื่องที่จิตคิดยาวมาก ทุกคนจึงอยู่ในโลกของความคิด โดยจิตคิดเรื่องสิ่งที่เห็นบ้าง สิ่งที่ได้ยินบ้าง สิ่งที่ได้กลิ่นบ้าง สิ่งที่ลิ้มรสบ้าง สิ่งที่กระทบสัมผัสบ้าง และก็เป็นสุขเป็นทุกข์เพลินอยู่กับความคิด ของตนเอง ทั้งๆ ที่สิ่งที่เห็นนั้นก็หมดไปแล้ว เสียงที่กระทบหูก็ดับหมดไปแล้ว กลิ่นที่กระทบจมูกชั่วครู่ก็ดับไปแล้ว รสที่กระทบลิ้นชั่วขณะก็ดับไปแล้ว สิ่งที่กระทบสัมผัสกายก็ดับไปแล้ว วันหนึ่งๆ ไม่ได้รู้จักตัวเองตามความเป็นจริงเลยว่า สุขทุกข์ เกิดขึ้นเมื่อไร ทางไหน เพราะจิตประเภทไหน
