สติระลึกและปัญญาพิจารณา

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

ในขณะนี้ด้วยการศึกษาทราบว่า เป็นนามธรรมและเป็นรูปธรรมทั้งนั้นทุกขณะ ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตนเลย แม้เพียงฟังแค่นี้ ถ้ามีความเข้าใจโดยถูกต้อง สติก็เริ่มระลึกลักษณะของสิ่งที่กำลังปรากฏได้ แต่ถ้าเพียงฟังเล็กน้อย และยังไม่เข้าใจจริงๆ สติก็ยังไม่เกิด

ถ้าทราบว่า ชีวิตทุกขณะ เดี๋ยวนี้เอง เป็นนามธรรมและเป็นรูปธรรมทั้งนั้น ทุกอย่าง ซึ่งก่อนอื่นต้องพิจารณาว่าที่กล่าวอย่างนี้ ผิดหรือถูก ขณะนี้เป็นนามธรรม เป็นรูปธรรม ถูก ใช่ไหม ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน

ขณะนี้เป็นนามธรรม เป็นรูปธรรม แต่ไม่รู้ว่าเป็นนามธรรม ไม่รู้ว่าเป็นรูปธรรม ที่กล่าวอย่างนี้ถูกหรือผิด ถูก

เพราะฉะนั้น ปัญญา คือ การรู้สิ่งที่กำลังปรากฏ ซึ่งเมื่อสักครู่นี้กล่าวว่า เป็นนามธรรมและรูปธรรมทั้งนั้นนั่นเอง ไม่ใช่รู้อย่างอื่นเลย

กำลังเห็นเป็นนามธรรม เป็นสภาพรู้ สิ่งที่ปรากฏทางตาเป็นรูปธรรม ในขณะที่ทุกคนกำลังเห็น เพียงเท่านี้เอง พิจารณาอย่างนี้ เข้าใจอย่างนี้ เป็นปัจจัยให้สติเกิดระลึกได้ เพราะกล่าวแล้วว่าไม่มีสัตว์ ไม่มีบุคคล ไม่มีตัวตน ทุกขณะเป็นแต่เพียงนามธรรมและรูปธรรม แต่ไม่รู้

เพราะฉะนั้น ปัญญา คือ ต้องรู้สิ่งที่เป็นนามธรรมและรูปธรรมในขณะนี้เอง ถูกหรือผิด ปัญญาต้องรู้สิ่งที่เป็นนามธรรมและรูปธรรมในขณะนี้เอง

นี่คือการเข้าใจเรื่องของสติปัฏฐาน สิ่งที่สติจะระลึกและปัญญาจะพิจารณา จนกว่าจะรู้จริงๆ ว่า ขณะนี้เป็นนามธรรม ขณะนี้เป็นรูปธรรม แต่ก็ไม่รู้ เพราะฉะนั้น ผู้รู้กล่าวว่า ขณะนี้เป็นนามธรรม เป็นรูปธรรม ผู้ไม่รู้ได้ยินได้ฟังว่า ขณะนี้เป็นนามธรรม เป็นรูปธรรม แต่ไม่รู้ ดังนั้น ที่ผู้ไม่รู้จะเป็นผู้รู้ได้ ก็ด้วยการที่ สติเกิดขณะที่เห็น เป็นปกติธรรมดา ขณะที่สติไม่เกิดก็เพียงเห็น แต่ขณะที่สติเกิดก็คือเมื่อเห็น คือ ในขณะนี้ และระลึกศึกษา น้อมที่จะรู้ว่า ในขณะที่เห็นเป็นสภาพรู้ ไม่ใช่เรา สิ่งที่ปรากฏทางตาเป็นของจริง ยังไม่นึกถึงรูปร่างสัณฐานใดๆ เลย เพราะว่าสภาพนี้เพียงปรากฏเมื่อกระทบกับจักขุปสาทเท่านั้นจึงปรากฏ

แค่นี้เอง ที่สติจะต้องระลึกบ่อยๆ เนืองๆ จนกว่าจะรู้ชัดจริงๆ ว่า สภาพรู้ ที่กำลังเห็นเป็นนามธรรม ไม่ใช่เรา เพราะฉะนั้น ที่กล่าวว่า สติไม่ค่อยเกิด ก็เป็นเพราะยังไม่ระลึกจนกระทั่งรู้จริงๆ ว่า ปัญญาไม่ใช่รู้อย่างอื่นเลย แต่รู้นามธรรมและรูปธรรมที่กำลังปรากฏนั่นเอง

แนวทางเจริญวิปัสสนา ครั้งที่ 1635

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์ด้วยความเคารพยิ่ง