ภาวนา มีความหมายอย่างไร
คำว่า ภาวนา มีความหมายกว้าง ภาวนาในพระพุทธศาสนาหมายถึงปัญญา ปัญญาขั้นต่ำ คือ สุตมยปัญญา ปัญญาเกิดจากการฟัง ปัญญาขั้นที่ ๒ คือ จินตามยปัญญา ปัญญาเกิดจากการคิด เมื่อฟังแล้วก็คิด ปัญญาขั้นที่ ๓ คือภาวนามยปัญญา การคิดบ่อยๆ ถูกต้องตามความเป็นจริงแล้ว การเจริญของปัญญาก็เกิดขึ้น ชื่อว่าภาวนามยปัญญา
แต่ภาวนาที่ถามนี้ไม่ตรงตามพระพุทธศาสนาซึ่งเป็นภาวนามยปัญญา เป็นภาวนาที่เราเรียกกันเองว่า ภาวนา เช่น ภาวนาว่า นะ มะ พะ ทะ หรือ มะ อะ อุ หรือ นะโมพุทธายะ ... นี่ไม่ใช่เป็นปัญญาภาวนา แต่เป็นไสยศาสตร์ ชนิดหนึ่ง เนื่องจากพวกพราหมณ์มาเผยแผ่ในพระพุทธศาสนา เราก็เอาคำเหล่านี้ มาท่อง มาปลุกเสก มาเป่า เช่น บริกรรมว่า นะ มะ พะ ทะๆ แต่เราไม่รู้เลยว่า คืออะไร เราปฏิบัติสิ่งที่ไม่รู้ ปัญญาจะเกิดได้อย่างไร สิ่งที่ต้องรู้มีอีกมากมาย ในพระพุทธศาสนา และเป็นกุศลด้วย
ความไม่รู้เป็นโมหะ เป็นอวิชชา เป็นอกุศล ควรละเสีย เจริญสิ่งที่เป็นกุศลดีกว่า เจริญสิ่งที่เรารู้ดีกว่า สิ่งที่เราไม่รู้ตัดไปเสีย ท่านเรียกว่าเป็น สีลัพพตปรามาส คือ ปฏิบัติผิด ถ้าเราคิดว่าการบริกรรม นะ มะ พะ ทะ สามารถทำให้เราพ้นจากทุกข์ได้ ก็เป็นสีลัพพตปรามาส คือ ปฏิบัติผิด ในพระพุทธศาสนาไม่ใช่ปฏิบัติอย่างนี้ จะทำให้พ้นทุกข์ได้
เพราะฉะนั้น สิ่งใดที่เราไม่รู้ ไม่ควรเจริญ ต้องศึกษาก่อน พระพุทธศาสนาอาศัยปัญญา คือ ความรอบรู้จริงๆ จึงจะปฏิบัติถูกต้อง ไม่ใช่เชื่อตามๆ กันมา เมื่อเราฟังแล้ว เราเชื่อครึ่งหนึ่งก็ได้ และศึกษาว่าถูกต้องตามเหตุผลหรือไม่ ไม่ใช่ ท่านบอกให้ภาวนา เราก็ภาวนา ถ้าสิ่งนั้นเป็นกุศลก็ดีไป แต่ถ้าไม่ใช่กุศลก็ต้องเป็นอกุศล ชื่อว่าเป็นคนโง่ อาจารย์เราเป็นคนโง่ เราก็เป็นคนโง่อีก อย่างนี้ไม่เหมาะสม เราต้องพิจารณาธรรมเป็นใหญ่ มีเหตุผล
แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 1846