ใจอยู่ที่ความสงบ ใจไม่คลุกคลี

ใน ขุททกนิกาย เถรคาถา วนวัจฉสามเณรคาถา มีข้อความกล่าวว่า

พระอุปัชฌาย์ของเรา ได้กล่าวกะเราว่า ดูกร สิวกะ เราจะไปจากที่นี้ กายของเราอยู่ในบ้าน แต่ใจของเราไปอยู่ในป่า แม้เรานอนอยู่ก็จักไป ความเกี่ยวข้องด้วยหมู่ ย่อมไม่มีแก่เราผู้รู้แจ้งชัด

เป็นเรื่องของคนที่อยู่ในบ้าน แต่ใจไม่ได้อยู่ที่บ้าน ใจอยู่ที่ป่า ใจอยู่ที่ความสงบ ใจไม่คลุกคลี ถึงแม้ว่าจะมีผู้คนหรือว่ามีบริษัทมากมายอยู่ในบริเวณนั้น หรือว่าอยู่ในอาวาสนั้น เพราะฉะนั้น ทุกท่านควรรู้จักตัวเองจริงๆ ถึงจะเป็นผู้ที่ใคร่พอใจในความสงบ แต่เมื่อไม่ได้ความสงบ โดยไม่สามารถจะปลีกออกจากอาวาสที่อยู่อาคารบ้านเรือนของท่านก็ตาม แต่ก็ปลีกใจได้โดยไม่คลุกคลีหรือไม่ติดข้องผูกพันกับบุคคลอื่น ซึ่งพระผู้มีพระภาคได้ทรงแสดง อย่างในเรื่องของการเจริญ สติปัฏฐานนั้น ถ้าขณะใดที่ท่านมีสติ รู้ลักษณะของสิ่งที่กำลังปรากฏ ทางตาก็อย่างหนึ่ง ทางหูก็อย่างหนึ่ง ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจก็อย่างหนึ่ง รู้ชัดตามความเป็นจริง ในขณะนั้นตัวตน บุคคลก็ย่อมไม่มี

เพราะฉะนั้น ท่านก็สงบอยู่กับสิ่งที่กำลังปรากฏ รู้แจ้งชัดในลักษณะของสิ่งที่กำลังปรากฏได้ ไม่จำเป็นจะต้องปลีกไปสู่ป่า แต่ใจของท่านปลีกไปได้ แล้วแต่ว่าในขณะใดจะมีสติระลึกรู้ลักษณะของสิ่งที่กำลังปรากฏได้หรือไม่ ถ้าในขณะนั้นไม่มีสติ ท่านก็ย่อมจะต้องเป็นไปกับโลภะ โทสะ โมหะ เมื่อไม่รู้ลักษณะของนามและรูปในขณะใด ขณะนั้นก็ย่อมจะเป็นตัวตน เป็นสัตว์ บุคคล ... แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 31

รับฟัง ... ... วนวัจฉสามเณรคาถา