นามขันธ์ ๔ เกิดพร้อมกัน และดับพร้อมกัน

ถ . ที่ว่าจิตเกิดดับทีละขณะหนึ่ง ขันธ์ ๕ ประชุมกันครั้งหนึ่ง ใช่ไหม

สุ. ขันธ์ ๕ หมายความถึงรูปขันธ์ เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์ วิญญาณขันธ์ เพราะฉะนั้น ขันธ์ ๕ เป็นรูปขันธ์ ๑ เป็นนามขันธ์ ๔

นามขันธ์ทั้ง ๔ เกิดพร้อมกันและดับพร้อมกัน แต่รูปซึ่งเป็นสภาวรูปจะมีอายุเท่ากับจิตเกิดดับ ๑๗ ขณะ เพราะฉะนั้น รูปดับช้ากว่านาม

แต่ใครจะรู้ในการเกิดดับของรูป เพราะอย่างกลิ่นก็ไม่ได้ปราศจากธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุไฟ ธาตุลมเลย แต่ขณะที่ทุกคนกำลังได้กลิ่น รู้สึกถึงธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุไฟ ธาตุลมที่รวมกันอยู่ในกลิ่นนั้นได้ไหม ก็ไม่ได้

เพราะฉะนั้น ธาตุดินซึ่งเป็นที่ตั้งของกลิ่น ในขณะที่กลิ่นกระทบกับฆานปสาท และมีจิตเกิดขึ้นรู้กลิ่นนั้น ลักษณะที่ละเอียดและบางเบาของธาตุดิน น้ำ ไฟ ลม สี กลิ่น รส โอชาที่รวมกันอยู่ในที่นั้นจะแผ่วเบาสักแค่ไหน จึงทำให้ไม่รู้สึก ในลักษณะอาการที่แข็งหรืออ่อนในขณะที่กำลังได้กลิ่นเลย เพราะว่าขณะนั้นแข็ง หรืออ่อนไม่ได้กระทบกับกายปสาท

ที่จะเข้าใจลักษณะของรูปแต่ละรูปตามความเป็นจริงที่แตกย่อยออกจนกระทั่งละเอียดและเกิดดับ จะต้องเป็นปัญญาที่รู้ลักษณะของรูปแต่ละลักษณะจนกว่า สภาพธรรมนั้นๆ จะปรากฏตามความเป็นจริงได้

ถ . ขันธ์ ๕ ประชุมกันครั้งหนึ่ง จิตก็เกิดดับครั้งหนึ่ง

สุ. มิได้ นามขันธ์ทั้ง ๔ เกิดขึ้นพร้อมกัน และดับพร้อมกัน แต่รูปไม่พร้อม เพราะฉะนั้น รูปที่เกิดพร้อมกับนาม จะดับทีหลัง

ถ . รูปที่เกิดเพราะเหตุปัจจัย

สุ. เกิดพร้อมกับนามธรรมได้ แต่ดับทีหลังนามธรรม

ถ . รูปยังเกิดอยู่ตราบที่มีปัจจัยอยู่

สุ. ทุกอย่างที่จะเกิด ต้องมีเหตุปัจจัย

ถ . ตราบที่ยังประชุมกันอยู่

สุ. ประชุมนี่ไม่ได้นานเลย อย่างรูปมีอายุเท่ากับจิตเกิดดับ ๑๗ ขณะ ดับไปเร็วมากทีเดียว ไม่ใช่ว่าตั้งแต่เช้าจนกระทั่งเดี๋ยวนี้ยังไม่ดับ ไม่ใช่อย่างนั้น แต่ทันทีที่เห็น ดับแล้ว เพราะว่ามีได้ยินคั่น คิดดู รูปทางตาและรูปทางหูซึ่งกำลังสลับกันจะเร็วสักแค่ไหน เพราะดูเหมือนกับว่าทางตานี่ไม่ได้ดับเลย ทั้งๆ ที่ขณะที่ ได้ยินรูปทางตาต้องดับก่อน ถ้ารูปทางตายังไม่ดับ ทางหูจะมีการได้ยินไม่ได้เลย

ถ . และทางใจ ทางมโนทวาร

สุ. ทางใจเป็นอย่างไร สงสัยอะไร

ถ . จะเกิดดับพร้อมกันหรือเปล่า

สุ. จิตทุกดวงมีอายุเท่ากัน ไม่ว่าจะในสัตว์บุคคลใด ในภพภูมิไหนทั้งสิ้น จะมีอายุเพียง ๓ อนุขณะเล็ก คือ อุปาทขณะ ขณะที่เกิด ฐีติขณะ ขณะที่ยังไม่ดับ และภังคขณะ คือ ขณะที่ดับ ซึ่งเป็นขณะที่สั้นมาก กล่าวได้เลยว่า ทันทีที่เกิด ทำกิจแล้วก็ดับไปเลย ... แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 1599

เปิดฟัง ...

นามขันธ์ ๔ เกิดพร้อมกัน และดับพร้อมกัน