นามธรรม และรูปธรรม ...

สิ่งที่มีจริงทุกอย่างเป็นธรรม ๒ ประเภท คือ ธรรมประเภทหนึ่งเกิดขึ้น แต่ไม่สามารถจะรู้อะไรได้เลย กลิ่น เสียงเป็นธรรม ที่ภาษาบาลีใช้คำว่า รูปะ หรือรูปธรรม ธรรมอีกอย่างหนึ่ง ซึ่งมีจริงเหมือนกัน เป็นสภาพธรรมที่ไม่มีรูปร่างสัณฐานใดๆ แต่เป็นสภาพที่สามารถรู้สิ่งหนึ่งสิ่งใดที่ปรากฏ ซึ่งทางธรรมใช้คำว่า “นามธรรม” สภาพที่รู้ เกิดขึ้นต้องรู้

รับฟัง ...

เกิด แก่ เจ็บ ตาย เกี่ยวข้องกับธรรมตรงจุดไหน

เริ่มต้นตั้งแต่การเกิด ถ้ามีแต่รูป คือสภาพที่มีจริง แต่ไม่สามารถรู้อะไรได้เลย ก็ไม่มีชีวิต ไม่มีคน ไม่มีสัตว์ ทุกโลกเหมือนกันหมด คือมีสภาพที่มีจริง และสภาพที่มีจริงมีลักษณะที่ต่างกันเป็น ๒ ประเภทใหญ่ คือ สภาพธรรมอย่างหนึ่งแม้ว่ามีจริง แต่ไม่สามารถรู้อะไรได้เลยทั้งสิ้น เช่น แข็ง แข็งไม่สุข ไม่ทุกข์ ไม่หิว ไม่ง่วง กลิ่นก็มีจริงๆ แต่ว่าไม่ใช่สภาพรู้

เราต้องเริ่มตั้งแต่ทุกอย่างเป็นธรรมก่อน สิ่งที่มีจริงทั้งหมด ไม่ว่าในโลกนี้ หรือสากลโลก โลกไหนๆ ก็ตาม สิ่งที่มีจริงทุกอย่างเป็นธรรม ๒ ประเภท คือ ธรรมประเภทหนึ่งเกิดขึ้น แต่ไม่สามารถจะรู้อะไรได้เลย กลิ่น เสียงเป็นธรรม ที่ภาษาบาลีใช้คำว่า รูปะ หรือรูปธรรม หมายถึงสิ่งที่มีจริงแต่เป็นประเภทของรูปธรรม คือไม่สามารถรู้อะไรได้เลย สิ่งใดก็ตามจะมองเห็น หรือมองไม่เห็นก็ตาม อย่างเสียงมองไม่เห็น แต่เสียงมีจริงแน่นอน เสียงก็เป็นธรรมชนิดหนึ่ง แต่เป็นธรรมที่ไม่สามารถรู้อะไรได้

กลิ่นมีจริง กลิ่นก็เป็นธรรม ที่ไม่สามารถจะรู้อะไรได้ เป็นประเภทรูปธรรม ถ้าเข้าใจรูปธรรมแล้ว ต่อไปก็จะเข้าใจธรรมอีกอย่างหนึ่ง ซึ่งมีจริงเหมือนกัน แต่ต่างกับรูปธรรมโดยสิ้นเชิง เพราะเหตุว่าเป็นสภาพธรรมที่ไม่มีรูปร่างสัณฐานใดๆ แต่เป็นสภาพที่สามารถรู้สิ่งหนึ่งสิ่งใดที่ปรากฏ ถ้ามีแต่เสียง เสียงในป่า หรือเสียงที่ใดก็ตาม เวลาของแข็ง ๒ อย่างกระทบกันเสียงเกิด แต่ถ้าไม่มีสภาพนามธรรม ธาตุชนิดหนึ่งที่สามารถได้ยิน หรือสามารถรู้เสียงนั้น เสียงนั้นก็ไม่ปรากฏ

สภาพรู้หรือธาตุรู้เป็นสิ่งที่มีจริง ก็เป็นสภาพธรรมชนิดหนึ่ง ซึ่งทางธรรมใช้คำว่า “นามธรรม” สภาพที่รู้ เกิดขึ้นต้องรู้ น้อมไปสู่สิ่งที่กำลังปรากฏ เช่น ทางตา กำลังเห็น โต๊ะไม่มีจักขุปสาท ไม่มีธาตุรู้ โต๊ะเป็นรูปธาตุหรือรูปธรรม โต๊ะไม่เห็น แต่ขณะที่กำลังมีธาตุเห็นซึ่งคนตายไม่เห็น คนที่มีชีวิตในขณะนี้เห็น สภาพที่เห็นมีจริงๆ แต่ไม่มีรูปร่างใดๆ ทั้งสิ้น สภาพนั้นเป็นนามธรรม

8/9/2568-152