๑๔. สุมนาเถรีคาถา

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย เถรีคาถา เล่ม ๒ ภาค ๔ - หน้า 35

๑๔. สุมนาเถรีคาถา

[๔๑๕] เธอพิจารณาเห็นธาตุทั้งหลายว่าเป็นทุกข์แล้ว อย่ามาเกิดอีก เธอคลายความพอใจในภพแล้ว จักเป็นผู้สงบระงับเที่ยวไป.

จบ สุมนาเถรีคาถา

๑๔. อรรถกถาสุมนาเถรีคาถา

คาถาว่า ธาตุโย ทุกฺขโต ทิสฺวา เป็นต้น เป็นคาถาสำหรับพระเถรีชื่อ สุมนา.

เรื่องของพระเถรีชื่อสุมนานั้น เหมือนเรื่องของพระเถรีชื่อ ติสสา ความย่อว่า พระศาสดาทรงเปล่งพระรัศมีแสดงพระองค์เหมือนประทับนั่งอยู่ต่อหน้า ตรัสพระคาถานี้ว่า

เธอพิจารณาเห็นธาตุทั้งหลายว่าเป็นทุกข์แล้ว อย่ามาเกิดอีก เธอคลายความพอใจในภพแล้ว จักเป็นผู้สงบระงับเที่ยวไป .

ในเวลาจบพระคาถา พระเถรีนั้น ได้บรรลุพระอรหัต.

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย เถรีคาถา เล่ม ๒ ภาค ๔ - หน้า 36

บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า ธาตุโย ทุกฺขโต ทิสฺวา ความว่า เห็นธาตุมีจักษุเป็นต้นที่นับเนื่องด้วยสันตติ และธาตุแม้อื่นๆ ด้วยญาณจักษุว่าเป็นทุกข์ เพราะเกิดขึ้น เสื่อมไป และบีบคั้นเป็นต้น. บทว่า มา ชาตึปุนราคมิ ความว่า อย่าเข้าถึงชาติ คือภพใหม่ต่อไปอีก. บทว่า ภเว ฉนฺทํวิราเชตฺวา ความว่า ละฉันทะคือตัณหาในภพทั้งปวง มีกามภพเป็นต้นด้วยมรรคกล่าวคือวิราคะ. บทว่า อุปสนฺตา จริสฺสสิ ความว่า จักเป็นผู้ดับเพราะละกิเลสได้ทั้งหมดอยู่.

อนึ่งในคาถานี้ ท่านแสดงวิปัสสนาโดยหัวข้อของทุกขานุปัสสนา ด้วยบทนี้ว่า ธาตุโย ทุกฺขโต ทิสฺวา ดังนี้. แสดงมรรค ด้วยบทนี้ว่า ภเว ฉนฺทํวิราเชตฺวา ดังนี้. แสดง สอุปาทิเสสนิพพานธาตุ ด้วยบทนี้ว่า อนุปสนฺตาจริสฺสสิ ดังนี้. แสดง อนุปาทิเสสนิพพานธาตุ ด้วยบทนี้ว่า มา ชาตึปุนราคมิ ดังนี้ บัณฑิตพึงเห็นดังนี้แล.

จบ อรรถกถาสุมนาเถรีคาถา