ย่อมพิจารณาเห็น หมายถึงอย่างไร

อรรถ : ขอสอบถามครับ คำว่า ย่อมพิจารณาเห็น ในอรรถกถานี้หมายถึงอย่างไร ต้องทำอย่างไรครับ จึงจะเป็นการทำความรู้สึกตัวในการเดิน

ก็พระมหาสิวเถระผู้ทรงพระไตรปิฎกกล่าวว่า ภิกษุใดเดินหรือจงกรมนาน ภายหลังหยุดยืน ย่อมพิจารณาเห็นดังนี้ว่า รูปธรรมและอรูปธรรมที่เป็นไปในเวลาจงกรม ดับไปในขณะหยุดยืนนั้นแหละ ภิกษุนี้ชื่อว่าเป็นผู้ทำความรู้สึกตัวในการเดิน.

อรรถกถา ทีฆนิกาย สีลขันธวรรค

อ.คำปั่น : ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

คำว่า ย่อมพิจารณาเห็น ในที่นี้ เป็นกิจหน้าที่ของปัญญา ที่เข้าใจถูกเห็นถูกตรงตามความเป็นจริง และเป็นปัญญาในระดับสูง ที่เป็นวิปัสสนา ไม่ใช่เพียงแค่ขั้นฟัง พิจารณาไตร่ตรองเท่านั้น

สำหรับคำว่า ทำความรู้สึกตัว นั้น แท้ที่จริงแล้ว ไม่ใช่ตัวตนที่ทำ ไม่ใช่การรู้สึกตัวว่ากำลังทำอะไร เช่น รู้สึกตัวว่ากำลังเดิน เป็นต้น เพราะอย่างนี้ไม่ใช่ความเข้าใจถูกเห็นถูกเลย แต่มุ่งหมายถึง สภาพธรรมที่เป็นสัมปชัญญะ กล่าวคือ ปัญญาที่เกิดขึ้นรู้ความจริงตรงลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ ว่า ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ และเป็นอนัตตา เพราะเหตุว่า ไม่ว่าจะทำอะไร อยู่ในอิริยาบถไหน แม้ในขณะที่กำลังเดิน ก็ไม่พ้นไปจากความเกิดขึ้นเป็นไปของสภาพธรรม ที่เป็นนามธรรมและรูปธรรม ปัญญา ก็สามารถเข้าใจถูกเห็นถูกตรงตามความเป็นจริงได้ เป็นธรรมที่เกิดขึ้นเป็นไปตามเหตุตามปัจจัย ไม่ใช่เรา ครับ

...ยินดีในความดีของทุกๆ ท่านครับ...