กตัญญู กตเวที

การน้อมระลึกถึงพระคุณของบรรพบุรุษ แล้วทำบุญอุทิศให้แก่บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว เป็นการบูชาคุณแก่ผู้ที่มีคุณต่อเรา การรู้คุณเป็นกตัญญูการกระทำตอบแทนคุณท่าน เป็นกตเวที

พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฏิกวรรค เล่ม ๓ ภาค ๒ - หน้าที่ 88

ข้อความบางตอนจาก สิงคาลกสูตร [๑๙๙] ดูก่อนคฤหบดีบุตร มารดาบิดา เป็นทิศเบื้องหน้า อันบุตรธิดาพึงบำรุงด้วยสถาน ๕ คือ ด้วยตั้งใจว่า ท่านเลี้ยงเรามา เราจักเลี้ยงท่านตอบ ๑ จักรับทำกิจของท่าน ๑ จักดำรงวงศ์ตระกูล ๑ จักปฏิบัติตนให้เป็นผู้สมควรรับทรัพย์มรดก ๑ เมื่อท่านล่วงลับไปแล้ว ทำบุญอุทิศให้ท่าน ๑.

พระสุตตันตปิฎก เอกนิบาต-ทุกนิบาต เล่ม ๑ ภาค ๒ - หน้าที่ 459 [๓๖๓] ๑๑๘. ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคล ๒ จำพวกนี้หาได้ ยากในโลก ๒ จำพวกเป็นไฉน คือ บุพพการีบุคคล ๑ กตัญญูกต- เวทีบุคคล ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคล ๒ จำพวกนี้แลหาได้ยากในโลก.

ความกตัญญเป็นเครื่องหมายของคนดี ถ้าท่านยังมีชีวิตอยู่ เราก็ดูแลเอาใจอย่างดีที่

สุดเท่าที่จะทำได้ ถ้าท่านล่วงลับไปแล้ว เราก็ทำบุญอุทิศส่วนกุศลไปให้ การ

บูชาสักการะมีผลหลักๆ ก็คือการระลึกถึงบุญคุณที่ท่านมีต่อเรา คนที่กตัญญมีแต่

ความเจริญ ท่านพระสารีบุตรเคยได้ข้าวทัพพีเดียวจากชายชราคนหนึ่ง ภายหลัง

ชายชราคนนี้อยากจะบวช ท่านพระสารีบุตรก็บวชให้

ท่านพระสารีบุตรเป็นผู้ที่มีความกตัญญูมาก ก่อนการตรัสรู้ตาม ท่านได้ฟังธรรม

เทศนาเพียงสั้นๆ จากท่านพระอัสชิแล้วได้บรรลุเป็นพระโสดาบัน หลังจากนั้นไม่ว่า

ท่านจะอยู่ ณ ที่แห่งใด เวลาจะนอนท่านจะหันศีรษะไปในทิศที่ท่านรู้ว่าท่านพระอัสชิ

อยู่ที่นั่น นี่คือคุณธรรมของผู้ที่เป็นถึงอัครสาวก ผู้เป็นเลิศทางปัญญา รองจากพระ

อรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า

ในช่วงเวลาที่บุพการียังมีชีวิตอยู่ เลี้ยงดูท่านทั้งทางกายและทางใจ ให้ความรัก

ความอบอุ่นใจแก่ท่าน สอนลูกๆ หลานๆ ให้มีความรักและเคารพท่าน การประพฤติตน

เป็นคนดีก็เป็นการตอบแทนพระคุณอย่างหนึ่งเพราะทำให้ท่านสบายใจ อีกทั้งเป็น

การประกาศคุณท่าน (ลูกดีเพราะพ่อแม่อบรมสั่งสอนมาดี) และ การตอบแทนที่เหมาะ

สมที่สุด คือการทำให้ท่านได้ดวงตาเห็นธรรม มีพระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์

เป็นสรณะ ดังเช่นท่านพระสารีบุตรเถร ท่านกลับไปนิพพานที่บ้านเกิดเพื่อโปรด

มารดาของท่าน ให้ได้ดวงตาเห็นธรรม เป็นการตอบแทนที่เหมาะสมที่สุดเพราะได้ให้

ที่พึ่งที่เลิศที่สุดแก่มารดา

บุพการีที่ท่าล่วงลับไปแล้ว ก็ควรทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้ท่าน ถ้าเป็นชายมี

โอกาสได้บวชควรตั้งใจประพฤติปฏิบัติตามพระธรรมวินัย และตั้งใจศึกษาพระธรรม

หรือบวชเองไม่ได้ ก็บวชลูกชาวบ้านแล้วอุทิศบุญกุศลให้ท่าน

อนุโมทนาในกุศลจิตของทุกท่าน