จักขุสัมผัส
จักขุสัมผัส หมายความว่าอย่างไร
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
จักขุสัมผัส หมายถึง ผัสสเจตสิก ที่เกิดร่วมกับจักขุวิญญาณ เป็นผัสสะที่อาศัยจักขุ (ตา) ตามข้อความในอรรถกถา สังยุตตนิกาย นิทานวรรค สัมผัสสสูตรที่ ๒ แสดงไว้ว่า จักขุสัมผัส ประกอบด้วยจักขุวิญญาณ และ พิจารณาเทียบเคียงจากข้อความในขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค ว่า จักขุสัมผัส เป็นปัจจัยแก่จิตขณะต่อไป ซึ่งจิตขณะต่อไป เป็น สัมปฏิจฉันนจิต ดังนี้
พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้าที่ ๒๑๗
ก็ จักขุสัมผัสนั้น เป็นปัจจัยแก่เวทนาอันสัมปยุตกับด้วยตน ด้วยอำนาจสหชาตปัจจัย, อัญญมัญญะ-, นิสสยะ-, วิปากะ-, อาหาระ-, สัมปยุตตะ-, อัตถิ-, อวิคตปัจจัย รวม ๘ ปัจจัย เป็นปัจจัยแก่เวทนาอันสัมปยุตกับด้วยสัมปฏิจฉนจิต ด้วยอำนาจอนันตรปัจจัย, สมนันตระ อนันตรูปนิสสยะ, นัตถิ, วิคตะ รวม ๕ ปัจจัย, เป็นปัจจัยแก่ธรรมทั้งหลาย อันสัมปยุตกับด้วยสันติรณจิต เป็นต้น ด้วยอำนาจอุปนิสสยปัจจัยเพียงปัจจัยเดียว.
และข้อความใน
พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ เล่ม ๒ ภาค ๒ - หน้าที่ ๙๗๑ แสดงผัสสะ ๗ ซึ่งชัดเจนมาก ว่า ผัสสะใด เกิดกับจิตประเภทใดบ้าง ดังนี้
[๑๐๘๒] ผัสสะ ๗ เป็นไฉน
คือ จักขุสัมผัส โสตสัมผัส ฆานสัมผัส ชิวหาสัมผัส กายสัมผัส มโนธาตุสัมผัส (ผัสสะ ที่เกิดกับปัญจทวาราวัชชนจิต และ สัมปฏิจฉันนจิต) มโนวิญญาณธาตุสัมผัส (ผัสสเจตสิกที่เกิดกับจิตที่เหลือทั้งหมด) เหล่านี้เรียกว่า ผัสสะ ๗.
ผัสสะ เป็นเจตสิก เป็นธรรม ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน ครับ
...ยินดีในความดีของทุกๆ ท่านครับ...
กราบนอบน้อมพระรัตนตรัย
ถ้าไม่ฟังพระธรรม จะไม่มีวันรู้เลยว่า แม้การเห็นขณะนี้ ก็ไม่ใช่เราทำให้เกิดขึ้น แต่เป็นหน้าที่ของจิต เจตสิก คือธาตุรู้ ที่ไม่มีรูปร่าง แต่มีลักษณะให้เข้าใจได้
แม้จะยาก แต่ครั้งอดีตกาลก็มีผู้ที่มีปัญญามากมายที่ประจักษ์ความจริงของสภาพธรรม และเข้าใจแล้ว
จึงอดทนฟังพระธรรมด้วยความเคารพต่อไป
กราบขอบพระคุณและยินดีในกุศลท่านผู้ถามและผู้ตอบคำถาม เป็นประโยชน์ในการอบรมเจริญปัญญาอย่างยิ่งค่ะ