โลภะมูลจิตและโทสะมูลจิต
เรียน อาจารย์ทั้งสองท่าน
เหตุใดเวลาเกิดโลภะหรือโทสะจึงมีโมหะเกิดร่วมด้วยครับ ขอความอนุเคราะห์อาจารย์ช่วยกรุณาให้อรรถาธิบายด้วยครับ
ขอบพระคุณและขออนุโมทนาครับ
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
อกุศลเจตสิก ๔ ดวง คือ โมหะ ๑ อหิริกะ ๑ อโนตตัปปะ ๑ อุทธัจจะ ๑ ซึ่งอกุศลเจตสิกเหล่านี้ ต้องเกิดทั่วไป (สาธารณะ) กับอกุศลจิตทุกประเภท ทุกดวง แสดงถึงกำลังของกิเลส คือ อวิชชา ที่เป็น โมหะ ความไม่รู้ และ ความหลง ที่น่ากลัว เกิดกับอกุศลทุกดวง เพราะ โมหะ หรือ อวิชชา เป็นหัวหน้าของอกุศลธรรม จึงเป็นปัจจัยเมื่ออกุศลประเภทใดเกิด ย่อมมีโมหเจตสิกเกิดร่วมด้วยเสมอ ครับ
อวิชชา ความไม่รู้ พระพุทธเจ้าทรงแสดงว่า เป็นหัวหน้าของอกุศลธรรม หมายถึง เพราะมีอวิชชา ความไม่รู้ ย่อมทำให้อกุศลประการต่างๆ เจริญด้วย ซึ่งขณะใดที่อกุศลจิตเกิด ไม่ว่าประเภทใด จะต้องมีโมหเจตสิก หรือ อวิชชา ความไม่รู้ เกิดร่วมด้วยเสมอ จึงเป็นหัวหน้าของอกุศลธรรมทั้งหลาย และเพราะมีอวิชชา ตามนัยปฏิจจสมุปบาท ย่อมเป็นปัจจัยให้มีการทำกรรม ที่เรียกว่า สังขาร เมื่อทำกรรม ก็ทำให้มีการเกิด (วิญญาณ) และก็มีนามรูป คือ มีรูปร่างกาย จิตใจ และก็ทำให้ได้รับทุกข์ประการต่างๆ คือ ชาติ ชรา มรณะ โสกะ (ความโศกเศร้า) เป็นต้น เพราะฉะนั้น อวิชชา ความไม่รู้ จึงนำมาซึ่งทุกข์ประการต่างๆ ด้วย คือ ทุกข์เพราะมีการเกิดขึ้นของสภาพธรรมที่เกิดขึ้นและดับไป ทุกข์คือการเกิด และ ทุกข์ คือ โทมนัสเวทนา คือความเศร้าโศกเสียใจ ครับ ซึ่ง เพราะอวิชชา ความไม่รู้มี กิเลสต่างๆ จึงมีด้วย ครับ
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย อวิชชาเป็นหัวหน้าในการยังอกุศลธรรม
ให้ถึงพร้อม เกิดร่วมกับความไม่ละอายบาป ความไม่สะดุ้งกลัวบาป ความเห็นผิด ย่อมเกิดมีแก่ผู้ไม่รู้แจ้ง ประกอบด้วยอวิชชา ความดำริผิดย่อมเกิด มีแก่ผู้มีความเห็นผิด เจรจาผิดย่อมเกิดมีแก่ผู้มีความดำริผิด การงานผิด ย่อมเกิดมีแก่ผู้เจรจาผิด การเลี้ยงชีพผิดย่อมเกิดมีแก่ผู้ทำการงานผิด พยายามผิดย่อมเกิดมีแก่ผู้เลี้ยงชีพผิด ระลึกผิดย่อมเกิดมีแก่ผู้พยายามผิด ตั้งใจผิดย่อมเกิดมีแก่ผู้ระลึกผิด.
ขออนุโมทนา
เรียน อาจารย์ทั้งสองท่าน
โมหะหรืออวิชชาหรือความไม่รู้ ความไม่รู้คือไม่รู้อะไรครับ ขอความอนุเคราะห์ในความกรุณาให้ปัญญาด้วยครับ
ขอบพระคุณและขออนุโมทนาครับ
อวิชชา (ความไม่รู้) โมหะ (ความเขลา ความหลง) และความไม่รู้ ทั้ง ๓ คำ กล่าวถึงสิ่งที่มีจริงที่เป็นอกุศลธรรม เป็นรากเหง้าของสิ่งที่ไม่ดีทั้งหลาย เป็นสภาพธรรมที่ทำให้หมู่สัตว์ท่องเที่ยวไปในสังสารวัฏฏ์อย่างไม่มีวันจบสิ้น และเป็นอกุศลเจตสิกที่เกิดร่วมกับอกุศลจิตทุกชนิดเป็นความไม่รู้สภาพธรรมตามความเป็นจริง
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
โลภมูลจิต คือ อกุศลจิตประเภทที่มีโลภะเป็นมูล กล่าวคือ เป็นอกุศลจิต ประเภทที่มีโลภะ เกิดร่วมด้วย
โทสมูลจิต คือ อกุศลจิตประเภทที่มีโทสะ เป็นมูล กล่าวคือ เป็นอกุศลจิตประเภทที่มีโทสะเกิดร่วมด้วย
จะเป็นได้ว่า อกุศลจิต ๒ ประเภทนี้ แม้ว่าจะเป็นอกุศลจิต แต่ไม่ใช่ประเภทเดียวกัน เพราะโลภะ กับ โทสะ จะไม่เกิดร่วมกัน ตามความเป็นจริงของธรรม แต่ถึงอย่างไรก็ตาม ไม่ว่าจะเป็นอกุศลจิต ประเภทใด ก็ไม่ปราศจากโมหะหรืออวิชชา อวิชชา หรือ โมหะเป็นสภาพธรรมที่มีจริงๆ เป็นความไม่รู้ในสภาพธรรมตามความเป็นจริง เป็นอกุศลธรรมที่เกิดร่วมกับอกุศลจิตเท่านั้น และเกิดร่วมกับอกุศลจิตทุกประเภทด้วย จะไม่เกิดกับจิตประเภทอื่นเลย ไม่ใช่เพียงอวิชชาเท่านั้นที่เกิดร่วมกับอกุศลจิต ยังหมายรวมถึงอกุศลเจตสิกประการอื่นๆ ด้วยที่เกิดกับอกุศลจิต ตามควรแก่อกุศลจิตประเภทนั้นๆ นี้คือ ความเป็นจริงของธรรมที่เป็นอกุศลธรรม
ผู้ที่ทรงตรัสรู้ความจริงแล้วทรงแสดงความจริงนี้เกื้อกูลแก่สัตว์โลก เพื่อความเข้าใจถูกเห็นถูกตามความเป็นจริง คือ พระสัมมาสัมพุทธเจ้า
ความไม่รู้ มีมาก เพราะสะสมมาอย่างเนิ่นนานในสังสารวัฏฏ์ และเกิดขึ้นเป็นไปแล้วทุกขณะที่จิตเป็นอกุศล หนทางที่จะขัดเกลาละคลายความไม่รู้ ก็คือ หนทางแห่งการอบรมเจริญปัญญา ค่อยๆ สะสมความเข้าใจถูกเห็นถูกไปทีละเล็กทีละน้อย ขณะที่เข้าใจ อวิชชาก็เกิดไม่ได้แล้วในขณะนั้น ครับ
...ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...
