ฟังพระธรรมพอแล้ว ต่อไปจะพิจารณาธรรม

พระธรรมที่ทรงแสดงมาตลอด ๔๕ พรรษา เพื่อให้เข้าใจความจริงจนถึงที่สุด ความจริงนั้นยากแสนยากที่จะรู้ได้ คำสอนของพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าต่างกับศาสนาอื่นที่เป็นหลักใหญ่ที่สุด ต่างกันโดยสิ้นเชิง คือ "อนัตตา" ทรงสอนให้เข้าใจ ความจริง สิ่งที่กำลังปรากฏซึ่งศาสนาอื่นไม่มีเลยที่จะรู้ความเป็นจริง ทุกสิ่งที่มีจริงนั้น ไม่เที่ยง เกิดแล้วดับไป ไม่ใช่เรา ไม่ใช่ใคร ไม่ใช่ของเราเลย เพราะฉะนั้นถ้าคิด ว่าฟังพระธรรมพอแล้ว ต่อไปจะพิจารณาธรรม ... ผู้ประมาทมาก การพิจารณาธรรมจะ คิดเองไม่ได้เลย พระธรรมเป็นสิ่งที่ลึกซึ้ง รู้ตามได้ยาก ไม่สามารถที่จะตรึกคิดเอา เองได้ บางท่านคิดว่าฟังพระธรรมพอแล้ว ต่อไปจะพิจารณาธรรม ซึ่งการพิจารณา ธรรมก็เป็นอนัตตา บังคับบัญชาไม่ได้เลย ไม่มีตัวตนที่จะพิจารณาธรรม

แต่การฟัง พระธรรมบ่อยๆ จนเป็นนิสัย (อุปนิสยปัจจัย) บางขณะเกิดคิดถึงธรรม พิจารณาธรรม เข้าใจถึงความจริงของสิ่งที่เพียงปรากฏแล้วหมดไป จึงต้องอาศัยการฟังต่อไปเรื่อยๆ ขาดการฟังไม่ได้เลย สะสมความเข้าใจยิ่งๆ ขึ้นเพื่อละความไม่รู้อีกมาก พระธรรมทั้ง หมดที่ทรงแสดงให้ผู้ฟังรู้จักตัวเองตามความเป็นจริงว่ายังมีความไม่รู้อีกมาก ยังเป็นผู้มีกิเลสที่สะสมมามากมายแค่ไหน แล้วคิดว่าฟังพระธรรมแค่นี้พอแล้วหรือ พระธรรม ที่ทรงแสดง ๔๕ พรรษาเปรียบเหมือนเครื่องลับปัญญาให้คม พระธรรมที่ทรงแสดงจึงมีทุกอย่างที่ทรงแสดงให้เข้าใจ พระไตรปิฎกเป็นเรื่องของ กุศลธรรม อกุศลธรรมและ สภาพธรรมทั้งหมด ซึ่งก็ไม่พ้นจากสิ่งที่มีจริงเดี๋ยวนี้ แม้พระอรหันต์ท่านยังฟังพระธรรมจากพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า เพราะท่านรู้ค่าของพระธรรม มีทางอื่นไหมอีกไหมนอกจากการฟังพระธรรมให้เข้าใจ ค่อยๆ พิจารณาไตร่ตรองคำที่ได้ฟังที่จะมั่นคงในสิ่งที่เพียงปรากฏ เพื่อให้ถึงความจริงว่าเป็นธรรม เพื่อละความไม่รู้ ละความติดข้อง

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ อย่างยิ่งค่ะ