การศึกษาพระอภิธรรมจำเป็นแค่ไหน

อุไรวรรณ   พอมาถึงตอนนี้อยากจะขอกราบเรียนถามอาจารย์ทั้ง ๒ ให้ช่วยอธิบายว่า  การศึกษาพระอภิธรรมนั้นจำเป็นสำหรับการเจริญสติปัฏฐานอย่างไรบ้าง และจะต้องพระอภิธรรมแค่ไหนคะจึงจะเป็นเหตุเป็นปัจจัย เป็นพื้นฐานในการเจริญสติปัฏฐานได้ เพื่อเกื้อกูลค่ะ

สมพร การศึกษาพระอภิธรรม เราต้องเข้าใจว่า พระอภิธรรมคืออะไร ก็มาจากศัพท์ “อภิ” คำหนึ่ง และ “ธรรม” คำหนึ่ง ถ้าว่าโดยหัวข้อแล้ว ก็คือธรรมล้วนๆ ไม่มีบัญญัติ เพราะว่าอภิธรรมมีความหมายหลายอย่าง แต่ในที่นี้แปลว่า ธรรมอันยิ่ง คือ มีแต่ธรรม ไม่มีบัญญัติ ถ้ามีบัญญัติ ก็ไม่ใช่ธรรมอันยิ่ง ธรรมอันยิ่ง ก็คือสัจจะที่เป็นของจริง  ถ้าไม่ศึกษาให้เข้าใจเรื่องปรมัตถธรรมแล้ว แล้วเราจะปฏิบัติ เราจะทำอย่างไร เราไม่รู้จักแม้แต่สติ ไม่รู้จักแม้อารมณ์ของสติ แล้วก็ยึดบัญญัติเป็นอารมณ์ คือเราชำนาญมาตั้งแต่เล็กมาจนโต ดังนั้นเราจำเป็นต้องศึกษาพระอภิธรรม เพื่อให้เข้าใจว่า อันนี้เป็นบัญญัติ อันนี้เป็นปรมัตถธรรม แต่ว่าการศึกษามากน้อยแล้วแต่ปัจจัยของเราที่สะสมมา ถ้าสะสมมามากแล้ว ก็เข้าใจธรรมได้รวดเร็วแม้ศึกษาเวลาเล็กน้อย แต่ถ้าศึกษามาน้อยในชาติก่อน ในชาตินี้เราก็ต้องศึกษามาก ศึกษาจนกระทั่งเราเข้าใจว่า   ปรมัตถธรรมคืออะไร ความหมายก็คือเบื้องต้นต้องศึกษา ตามที่กล่าวถึงอาหาร คบสัตบุรุษ ก็เป็นปัจจัยให้เกิดการฟัง การฟังนั้นก็คือการศึกษาธรรมนั่นเอง การศึกษาธรรมแล้ว เราก็ได้ศรัทธา เมื่อได้ศรัทธาแล้วก็พิจารณาได้ แล้วก็ปฏิบัติได้ถูกต้อง เพราะอำนาจการพิจารณา ซึ่งเป็นโยนิโสมนสิการ การศึกษาต้องให้เข้าใจ ถ้าไม่เข้าใจก็ไม่สามารถปฏิบัติได้ถูกต้อง และอีกอย่างหนึ่งที่บอกว่า มากน้อย ก็ไม่สามารถพูดได้ แต่พูดได้เพียงแต่ว่า ศึกษาให้เข้าใจ ก็กลายเป็นมรรคเป็นผล