ธรรมเป็นเรื่องตรง ไม่ว่าพิจารณาในระดับไหน

ซี   พิจารณาที่ไม่ใช่ขั้นสติปัฏฐาน พิจารณาธรรมในชีวิตประจำวันว่า ที่เรียนมาแล้วธรรมตรงนี้หมายความว่าอะไร เป็นอย่างไร ตามความเป็นจริงเป็นอย่างไรครับ

ท่านอาจารย์    พระธรรมมีไว้สำหรับศึกษา ทั้งพระไตรปิฎกและอรรถกถา อ่านตรงไหน พยายามพิจารณาให้เข้าใจตรงนั้น เป็นความรู้ของเราเอง มีตัวเองเป็นที่พึ่ง เป็นเกาะ เป็นปัญญาของเรา

ซี   เพราะฉะนั้นแทนที่จะถามท่านอาจารย์ว่า ธรรมตรงนี้เป็นอย่างไร ก็ควรเจริญปัญญาของตนเอง

ท่านอาจารย์    ที่จริงที่เรากำลังฟัง ก็เพื่อเข้าใจขึ้น ใช่ไหมคะ อาศัยกันและกัน คนนั้นมีความเข้าใจอย่างนี้ คนนี้มีความเข้าใจอย่างนั้น ก็แลกเปลี่ยนความรู้ซึ่งกันและกัน คนอื่นอาจจะไปอ่านตรงนั้น คนนั้นไปอ่านตรงนี้ พอพบที่ต่างๆ ก็ร่วมกันพิจารณาข้อความตรงนั้นให้ชัดเจนขึ้น เพราะว่าคนเดียวก็คงไม่สามารถเข้าใจได้ทั่ว แต่เอามาประกอบกันก็สามารถทำให้เข้าใจแจ่มแจ้งชัดเจนขึ้น หรือความเห็นของตนเองคนเดียวอาจจะผิดหรือคลาดเคลื่อน แต่ความเห็นของคนอื่นถูกต้อง ก็ควรที่จะต้องรับฟังและพิจารณา เพื่อความชัดเจน เพื่อความถูกต้องยิ่งขึ้น

ให้ทราบว่า ธรรมเป็นเรื่องละเอียด เป็นเรื่องละเอียดที่แล้วแต่การสะสมของแต่ละคนว่า สามารถเข้าใจความละเอียดได้แค่ไหน

เพราะฉะนั้นแต่ละคนที่นี่ก็คงจะต่างกัน คือ คนหนึ่งฟังมาก คนหนึ่งฟังน้อย คนหนึ่งฟังน้อย แต่คนหนึ่งเข้าใจมาก หรือว่าคนหนึ่งฟังมากแต่เข้าใจน้อย หรือทั้งฟังมากเข้าใจมากก็ได้ ก็เป็นเรื่องเฉพาะตัวๆ แต่ธรรมก็คือเป็นธรรมที่พร้อมจะให้พิจารณาและเข้าใจว่า ตรงตามที่ทรงแสดงทุกอย่าง ไม่ว่าในระดับไหน ไม่ว่าในระดับคิด หรือว่าในระดับที่สติปัฏฐานเกิด หรือไม่ว่าในระดับที่เป็นวิปัสสนาญาณ ก็ต้องตรงตามความเป็นจริง

ซี   เพราะฉะนั้นนอกจากจะพิจารณาด้วยตนเองแล้ว ก็ควรมีการแลกเปลี่ยน สอบถามเพื่อให้รู้ว่า ที่พิจารณานั้นเป็นความจริงหรือไม่ และเพื่อให้รู้ละเอียดขึ้นด้วย

ท่านอาจารย์    เป็นพระอรหันต์แล้ว ท่านสนทนาธรรมกันไหมคะ

ซี   ท่านสนทนาเพื่อเกื้อกูลแก่คนรุ่นหลังหรือเปล่าครับ

ท่านอาจารย์    ท่านพระสารีบุตรจะรู้มากกว่าพระอรหันต์รูปอื่นหรือเปล่า

ซี   นอกจากพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าแล้ว ไม่มีใครมีปัญญาเท่าท่านพระสารีบุตร

ท่านอาจารย์    เพราะฉะนั้นควรที่พระอรหันต์รูปอื่นจะไปสนทนาธรรมกับท่านพระสารีบุตรหรือเปล่า

ซี   ควร เพื่อสามารถเข้าใจ หรือสามารถทรงจำอธิบายธรรมตามความเป็นจริงได้เพิ่มขึ้น