ตามสภาพธรรม เราไม่มี

ถาม   คำว่า “เรา” มี แต่ตามสภาพธรรมต่างๆ เราก็ไม่มี ก็รู้อยู่ในอภิธรรม แต่ในพระสูตร บางครั้งพระผู้มีพระภาคก็ได้ตรัสว่า อตฺตาหิ อตฺตาโน นาโถ ก็หมายความว่า เรามีซิครับ คือ ตนเป็นที่พึ่งของตน ตนก็คือเรา เราก็คือตน อันนี้มันก็น่าคิดอยู่

ส.   ถ้าพระผู้มีพระภาคตรัสว่า “ตถาคต” เป็นยังไงคะ

ผู้ฟัง    ก็หมายถึงพระองค์

ส.   ก็หมายถึงพระองค์ แต่เป็นอนัตตา ใช่ไหมคะ

ผู้ฟัง    ใช่ครับ

ส.   เช่นเดียวกันค่ะ แต่ละบุคคลก็คือขันธ์ ๕ มีจิต เจตสิก รูป เกิดดับ แต่แทนที่จะบอกว่า ขันธ์ ๕ ที่อยู่ทางซ้าย หรือขันธ์ ๕ ที่อยู่ข้างหลัง ขันธ์ ๕ ที่อยู่ทางโน้น ก็เป็นการยุ่งยาก