จิต - จักขุปสาท - สิ่งที่ปรากฏทางตา มาพร้อมกันหรือไม่
ผู้ฟัง จิต จักขุปสาท และ สิ่งที่ปรากฏทางตา ๓ อย่างนี้มาพร้อมกันเลยหรือ
ท่านอาจารย์ ไม่ต้องคิดเรื่องพร้อมไม่พร้อมเลย เพราะว่าถ้าศึกษาต่อไปก็จะทราบว่ารูปต้องเกิดก่อน แต่ว่ายังไม่ดับไป ยังมีอยู่ แม้เกิดก่อนก็ยังมีอยู่ ยังไม่ได้หมดไป
ผู้ฟัง ตามความเข้าใจขณะนี้ก็คือ ต้องมีจักขุปสาท มีสิ่งที่มากระทบถึงเรียกว่ามีจิตเกิดขึ้น ถ้าไม่มี ๒ อย่างนี้ ไม่มีจิต ใช่ไหม
ท่านอาจารย์ จิตเกิดตลอด ไม่เคยขาดหายไปเลย ภวังคจิตก็ต้องมี ถ้าไม่ใช่จิตเห็น เพราะฉะนั้นก็เป็นเรื่องที่เราค่อยๆ เข้าใจสิ่งที่กำลังมีโดยนัยที่ทรงแสดงไว้เพื่อให้เห็นความเป็นอนัตตา แต่ก็คือขณะนี้เอง ทุกอย่างก็คือขณะนี้ เพราะฉะนั้นจะเห็นได้ว่าพระธรรม ๔๕ พรรษาที่ทรงแสดง แสดงจากสิ่งที่มี เช่นเราบอกว่าเห็นเป็นจิต ก็ยังทรงแสดงโดยอายตนะ แสดงโดยขันธ์ โดยธาตุ ทั้งหมดก็มาจากขณะที่กำลังมีสภาพธรรมนั้นๆ ที่กำลังปรากฏ เราถึงจะเข้าใจได้ว่าการศึกษาธรรมก็คือการศึกษาให้เห็นความเป็นอนัตตาของสภาพธรรมนั้นเอง
ที่มา ...