กรรมตอบสนองทางตา หู จมูก ลิ้น กาย

ส.   มีข้อสงสัยอะไรไหมคะ เชิญค่ะ

ถาม   เรื่องของวิบากนี้ รู้สึกว่าจะเข้าใจยากเหลือเกิน แต่ท่านอื่นจะเป็นอย่างไร ผมไม่ทราบ แต่ผมยังแยกไม่ออก อย่างที่ท่านอาจารย์บอกว่า ในขณะที่ได้เห็น ได้ฟัง รู้รสนี้ ก็เป็นวิบากแล้ว แต่ว่าเป็นวิบากของกรรมในอดีต อันนี้ก็หมายถึงว่า เป็นผลที่ให้สัตว์นั้น ๆ กลับมาเกิด เพื่อจะได้มีวิบากเหล่านี้ ใช่ไหม เพราะไม่อย่างนั้น มันก็จะไม่ทำให้มองไม่ออกว่า ได้ยินเฉย ๆ นี้เป็นวิบากอย่างไร ใช่ไหม ก็ยังไม่ทราบเลยว่า เป็นวิบากอย่างไร ถ้าคนทำกรรมไว้แล้ว กรรมนั้นต้องตอบสนอง อันนี้เห็นชัด

ส.   ตอบสนองทางไหน ถ้าไม่มีตา หู จมูก ลิ้น กาย จะตอบสนองทางไหน

ผู้ฟัง    ก็ต้องตอบสนองทางใจ

ส.   มิได้ค่ะ ทางใจเป็นสภาพที่คิดนึก เพราะฉะนั้นขณะนั้นเป็นกุศลจิตหรืออกุศลจิต อย่าลืมนะคะ การเรียนเรื่องวิถีจิต ซึ่งรู้อารมณ์ทางใจแต่ละวาระ เฉพาะทางมโนทวารวิถีล้วน ๆ มีวิถีจิตเพียง ๓ วิถี คือ มโนทวาราวัชชนจิต ซึ่งเป็นกิริยาจิต นึกถึงเรื่องนั้น เกิดก่อนกุศลจิตและอกุศลจิต กุศลจิตและอกุศลจิตจะเกิดทันทีไม่ได้ ต้องมีกิริยาจิตเกิดก่อนเสมอไปทุกครั้ง รำพึงถึงเรื่องนั้นทางใจ หรือว่าถ้าเป็นทางตา หู จมูก ลิ้น กาย กุศลและอกุศลจะเกิดทันทีก็ไม่ได้ ต้องมีโวฏฐัพพนจิต คือ จิตที่ตัดสินให้วิถีจิตต่อไปเป็นกุศลหรืออกุศลเกิดขึ้น เมื่อดับไปแล้ว กุศลจิตหรืออกุศลจิตจึงเกิดได้ แต่หลักที่จะจำก็คือว่า กุศลจิตและอกุศลจิตเกิดทันทีไม่ได้ ต้องมีกิริยาจิตเกิดก่อน

เพราะฉะนั้นทางมโนทวารวิถี ขณะที่จะคิดนึกเรื่องใด ๆ ก็ตาม ดูเหมือนว่าคิดนึกทันที แต่เพราะเหตุว่าจิตเกิดดับอย่างรวดเร็ว เพราะฉะนั้นมโนทวาราวัชชนจิต ซึ่งเป็นวิถีจิตแรกทางมโนทวารเกิดก่อน รำพึง คือ นึกถึงเรื่องนั้น แล้วดับไป แล้วกุศลจิตหรืออกุศลจิตจึงคิดเป็นไปในเรื่องนั้นได้ ซึ่งไม่ใช่วิบาก ทางมโนทวารมีวิบากจิต ซึ่งเกิดต่อจากชวนวิถี แต่ไม่มีความหมาย ไม่มีความสำคัญอะไรเลย เพราะเหตุว่าเป็นแต่เพียงวิบากจิต ๒ ขณะ ที่เกิดต่อจากชวนวิถีเท่านั้น

เพราะฉะนั้นการรับผลของกรรมที่ทุกคนปรารถนาจะได้รับผลของกุศลกรรม ทางตา ต้องการเห็นสิ่งที่ดี ทางหู ต้องการได้ยินเสียงที่ดี ทางจมูก ต้องการได้กลิ่นที่ดี ทางลิ้น ต้องการลิ้มรสที่ดี ทางกาย ต้องการกระทบสัมผัสสิ่งต่าง ๆ ที่ดี

ลองพิจารณาดูว่า ทุกท่านต้องการอย่างนี้หรือเปล่า ทุกท่านต้องการเพียงเท่านี้หรือเปล่า คงจะไม่ต้องการเกินกว่านี้ ใช่ไหมคะ เพราะเหตุว่าแค่นี้ก็เหลือจะมากแล้ว คือ ต้องการจะเห็นอะไรก็ได้ ซึ่งเป็นสิ่งที่สวย ๆ งาม ๆ ไม่จบ เมื่อเห็นสิ่งนี้แล้ว ก็ยังอยากเห็นสิ่งอื่นต่อไปทันที ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย เป็นสิ่งที่ต้องการผลของกรรมที่ดี