เรื่องตรงโดยการศึกษาเป็นเรื่องยาก

ผู้ฟัง เมตตาที่ว่ามีสัตว์ บุคคลเป็นอารมณ์ ตัวที่เป็นอารมณ์เป็นสมมติ ไม่ใช่ปรมัตถ์ใช่ไหม

ท่านอาจารย์ เราก็ต้องกลับมาศึกษาปรมัตถธรรม คือ จิต มีหลายประเภททั้งกุศล อกุศล วิบาก กิริยา เจตสิกก็มีทั้งที่เป็นกุศล อกุศล วิบาก กิริยา และก็ยังจำแนกเจตสิกเป็นประเภทคือ เจตสิกที่เกิดกับจิตได้ทั้งกุศล อกุศล วิบาก กิริยา และเจตสิกที่เกิดได้กับอกุศลจิตเท่านั้น และเจตสิกที่เกิดกับโสภณจิตเท่านั้น ก็เป็นเรื่องที่ต้องตรง แต่เรื่องตรงโดยการศึกษานี่จะยาก เพราะสภาพธรรมไม่ได้ปรากฏกับสติสัมปชัญญะในขณะนั้น และสภาพธรรมก็เกิดดับเร็วมาก หนทางเดียวคือรู้โดยการศึกษา แล้วก็จากความเข้าใจก็จะทำให้สติสัมปชัญญะเกิด แล้วรู้ตรงลักษณะเมื่อไหร่ เมื่อนั้นลักษณะนั้นไม่เปลี่ยน ไม่ผิดจากที่ทรงตรัสรู้ และทรงแสดง

ปัญหาทั้งหมดก็จะค่อยๆ น้อยลงไปเมื่อรู้ด้วยตัวเอง

ที่มา ...

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 55