ภูมิของจิต ๔ ภูมิ
ถ้าไม่มีข้อสงสัยในเรื่องของชาติ และเรื่องของกิจแล้ว ก็จะกล่าวเรื่องของภูมิต่อไป เพราะว่า จิตไม่ใช่มีแต่เฉพาะเป็นชาติที่เป็นกุศล อกุศล วิบาก กิริยา เมื่อเกิดขึ้นทำกิจต่างๆ ก็ยังมีระดับของจิตด้วย ทำให้จิตมีความต่างกัน เช่น จิตของสัตว์เดรัจฉาน จิตของมนุษย์ จิตของเทพ หรือพวกที่เกิดในสวรรค์ ก็จะอยู่ในระดับของกาม เป็นไปในรูป ในเสียง ในกลิ่น ในรส ในโผฏฐัพพะที่สามารถจะรู้ได้ทางกาย ยังไม่สูงไปกว่านั้น ยังไม่ได้ละความติดข้องในรูป ในเสียง ในกลิ่น ในรส โผฏฐัพพะ ในสิ่งที่เป็นไปทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ เพราะฉะนั้นจึงต้องทราบถึงระดับของจิตด้วยว่า จิตอีกนัยหนึ่งสามารถที่จะจำแนกออกได้โดยระดับของจิตที่เป็นภูมิต่างๆ ซึ่งมี ๔ ภูมิ ได้แก่ กามาวจรจิต จิตซึ่งเป็นไปกับรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ รูปาวาจรจิตซึ่งเป็นระดับที่ละคลายความติดข้องในรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ แต่ไม่ใช่ตามความต้องการ เพราะต้องเป็นระดับของปัญญาที่อบรมกุศลที่มั่นคงขึ้นจนถึงระดับที่เป็นฌาณจิตที่สงบ และเมื่อไม่เสื่อมสามารถที่จะเกิดได้ก่อนที่จะจุติก็จะเป็นปัจจัยให้ปฏิสนธิเป็นพรหมบุคคล สูงกว่าระดับนั้นก็คือพรหมที่ไม่ได้มีความเกี่ยวข้องในรูปใดๆ เลยทั้งสิ้นเป็นอรูปพรหมภูมิ และสูงกว่านั้นอีกระดับหนึ่งก็คือ โลกุตตรภูมิ เพราะฉะนั้นโดยชาติจิตมี ๔ ชาติ กุศล อกุศล วิบาก กิริยา โดยภูมิ (ระดับของจิต) จิตมี ๔ ภูมิ คือ กามวจรภูมิ รูปภูมิ อรูปภูมิ โลกุตตรภูมิ
ที่มา ...