เวทนาหรือความรู้สึกมี ๕ อย่าง
ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้น ก็จะขอพูดถึง เจตสิกที่สำคัญๆ เช่น ความรู้สึก ทุกคนมีแน่นอน วันนี้เสียใจแล้ว หรือยัง บางทีความเสียใจ หรือความไม่พอใจไม่มากพอที่จะรู้สึกแรงๆ แต่นิดหนึ่งที่จะรู้สึกตรงข้ามกับความสบายใจ มีไหม ถ้าเป็นผู้ที่สังเกตุก็จะรู้สึกว่าความรู้สึกหลากหลายมาก แม้จะหลากหลายยังไง ลักษณะของความรู้สึกก็มีจริงๆ เป็นสภาวธรรมอย่างหนึ่ง เป็นจิต หรือเป็นเจตสิก คุณนางมี หรือเปล่า มี คนที่ไม่มีความรู้สึกมีไหม
ผู้ฟัง นอนอยู่โรงพยาบาลก็ไม่รู้สึกตัว
ท่านอาจารย์ นี่คือสิ่งที่เราเคยคิดใช่ไหม ว่าขณะนั้นไม่มีความรู้สึกใดๆ แต่จริงๆ แล้ว ความรู้สึกมี ๕ อย่าง ดีใจเป็นความรู้สึกชนิดหนึ่ง ตรงกันข้ามกับเสียใจ สำหรับจิตใจ เพราะเหตุว่าบางครั้งร่างกายเราแข็งแรง ตาหูก็ดี แต่ทำไมเสียใจ นี่ก็แสดงให้เห็นว่า เรื่องของใจเป็นเรื่องที่ไม่เกี่ยวกับร่างกาย ต่อให้เป็นผู้ที่สมบูรณ์พร้อมทุกอย่าง มีทุกสิ่งทุกอย่าง แต่ก็ยังโทมนัสเสียใจได้ ญาติพี่น้อง พลัดพราก หรือว่าเป็นอะไรที่มีความวิบัติเกิดขึ้น ความรู้สึกก็ไม่คงที่
ลักษณะของความเสียใจ เป็นธรรมที่มีจริง ก็ต้องสอบถามกันตั้งแต่ต้นว่าเป็นนามธรรม หรือรูปธรรม ตอนนี้ง่ายใช่ไหม ความเสียใจเป็นนามธรรม แน่นอนใช่ไหม รูปไม่รู้สึกใดๆ ทั้งสิ้น เพราะฉะนั้น ความเสียใจ ความดีใจ เป็นเรื่องของนามธรรมที่เกี่ยวกับจิตใจ แต่ถึงแม้ว่าจะไม่เสียใจ ไม่ดีใจ แต่ร่างกายเรามีอยู่ตราบใด จะมีสิ่งที่กระทบสัมผัสกาย ที่จะทำให้เกิดความรู้สึกที่เป็นสุข หรือเป็นทุกข์ เพราะฉะนั้น ความรู้สึกทางกายจะมีสองอย่าง สุข หรือทุกข์ เป็นความรู้สึกไม่ได้เปลี่ยนเลย เพราะฉะนั้น จะมีความรู้สึกที่แยกกัน คือทางใจเป็นโสมนัส หรือโทมนัส ทางกายเป็นสุข หรือทุกข์ อันนี้ปรากฏชัดเจน พอที่จะรู้ได้ใช่ไหม แต่ระหว่างที่ความรู้สึกทั้งสี่นี้ไม่มี ก็ยังมีความรู้สึกอีกอย่างหนึ่ง คือความรู้สึกเฉยๆ จะบอกว่าไม่รู้สึกไม่ได้ เพราะว่ารูปไม่รู้สึก ถามรูปว่าสุขไหม เป็นไปได้ไหมที่รูปจะสุข ถามรูปว่าทุกข์ไหม รูปไม่รู้อะไรเลย รูปจะตอบว่าทุกข์ก็ไม่ได้ ถามรูปว่าเสียใจไหม รูปจะตอบได้ไหม เพราะว่ารูปไม่รู้อะไรเลย รูปดีใจไหม รูปก็ตอบไม่ได้ เพราะว่ารูปไม่รู้อะไรเลย
แต่นามธรรมเป็นสภาพรู้ เพราะฉะนั้น เมื่อมีสภาพรู้สิ่งหนึ่งสิ่งใดเกิดขึ้น ต้องมีความรู้สึกเกิดร่วมด้วยทุกครั้ง ลักษณะของความรู้สึก เป็นเจตสิกที่ทรงบัญญัติใช้คำว่า “เวทนาเจตสิก” หมายความถึงเป็นสภาพรู้สึก ต่อไปนี้คงจะไม่มีใครบอกว่า ไม่มีเวทนา เพราะเหตุว่าทุกครั้งที่จิตเกิดขึ้นรู้อารมณ์หนึ่งอารมณ์ใด ต้องมีเวทนาเจตสิกเกิดร่วมด้วยทุกครั้ง จะปราศจากเวทนาเจตสิกไม่ได้เลย เพราะเหตุว่าทั้งจิต และเจตสิกเป็นสภาพรู้ เพราะฉะนั้น วันหนึ่งๆ ลักษณะของเวทนาใดจะเกิดบ่อย และเกิดมาก ที่นี้ตอบได้แล้วใช่ไหม ความรู้สึกมี ๕ อย่าง สุขทางกาย ๑ ทุกข์ทางกาย ๑ โสมนัสคือสุขใจ ๑ โทมนัสทุกข์ใจ ๑
อีกลักษณะหนึ่งซึ่งไม่ใช่ทั้งสี่นี้ก็คือ ความรู้สึกอทุกขมสุข ไม่สุขไม่ทุกข์ เพราะฉะนั้น วันหนึ่งๆ เวทนาประเภทไหนจะเกิดมาก ก็คือความรู้สึกเฉยๆ อทุกขมสุข หรือจะใช้คำว่าอุเบกขาเวทนาก็ได้ เพราะว่าต่อไปจะทราบว่าคำว่าอุเบกขาไม่ได้ใช้สำหรับความรู้สึกอย่างเดียว แต่อทุกขมสุขจะใช้สำหรับความรู้สึกเท่านั้น คุณวีณามีเวทนาไหม ขณะนี้
ผู้ฟัง มี
ท่านอาจารย์ ก็ต้องขอถามทางอเมริกา ที่บอกว่าไม่มีความรู้สึก ตอนนี้มีไหม
ผู้ฟัง มีแล้ว
ที่มา ...