ธรรมคืออะไร

ส.   ธรรมคือสิ่งที่มีจริง ไม่มีใครเป็นเจ้าของ ไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชาของใคร เพราะฉะนั้น ทุกอย่างเป็นธรรม แต่ธรรมมี ๒ ส่วน คือ สภาพธรรมที่เกิดและไม่รู้อะไรเลย เป็นรูปธรรม ส่วนสภาพธรรมอีกอย่างหนึ่งเป็นนามธรรม เพราะเหตุว่าไม่มีรูปร่าง ถ้าโลกทุกโลกมีแต่รูปธรรม จะเดือดร้อนไหม ฝนจะตก น้ำจะท่วม ไฟจะไหม้ ไม่มีสภาพรู้ ธาตุรู้ ไม่มีการเห็น การได้ยิน จะไม่เดือดร้อนใดๆเลย แต่เพราะเหตุว่ามีธรรม หรือธาตุชนิดหนึ่ง ซึ่งเมื่อเกิดแล้วต้องรู้ ไม่รู้ไม่ได้เลย เป็นธาตุรู้ เพราะฉะนั้น เมื่อเกิดต้องรู้สิ่งหนึ่งสิ่งใด เช่น ขณะนี้เสียงปรากฏได้ เพราะมีสภาพที่ได้ยินเสียงนั้น สามารถได้ยินเสียง ทั้งๆที่เสียงไม่มีรูปร่างเลย มองก็ไม่เห็น แต่ธาตุรู้หรือนามธาตุสามารถได้ยิน

เพราะฉะนั้น นามธาตุเป็นธาตุที่ไม่มีรูปร่างสัณฐาน แต่วิจิตรหลากหลายมาก เริ่มจากการเป็นสภาพรู้ แต่สภาพรู้ต่อไปจะขยายเป็นประเภทต่างๆอีกมาก เพราะฉะนั้น ก็ให้ทราบว่า ธรรมที่เกิดมีลักษณะที่ต่างกันเป็น ๒ อย่าง คือนามธรรมและรูปธรรม นามธรรมเป็นสังขารหรือเปล่า นามธรรมก็เป็นสังขาร รูปธรรมเป็นสังขารหรือเปล่า รูปธรรมก็เป็นสังขาร