ปัญญาเท่านั้นที่รู้ว่าจิตสงบ

ผู้ฟัง .   ถ้าอย่างนั้น การเจริญฌานก็หมายความว่า รู้จักลักษณะของโลภะ โทสะ

ส.   รู้จัก คะ แต่ว่ายังยึดถือว่าเป็นตัวตน

ผู้ฟัง .   โมหะ แต่ว่ายังยึดถือว่าเป็นตัวตนอยู่

ส.   แน่นอนคะ เพราะเหตุว่าเป็นการอบรมเจริญความสงบ ซึ่งไม่ใช่การอบรมเจริญปัญญา ที่จะดับกิเลส เป็นสมุจเฉท เพราะฉะนั้น ปัญญาก็ต่างขั้นกัน แต่ว่าถ้าปราศจากปัญญาแล้ว อบรมเจริญมสมถภาวนาไม่ได้ ไม่ใช่ว่าใครก็ตามไปหยิบหนังสือมาอ่านแล้วก็ไม่รู้อะไร แล้วก็จดจ้องที่อารมณ์ของสมถะแล้วก็เข้าใจว่าเป็นสมถะ จิตที่าสงบไม่ได้อยู่ในหนังสือ คะ ขณะนี้เดี๋ยวนี้ปัญญาต้องสาามารถที่จะรู้ได้ ว่าสงบหรือไม่สงบ เพราะอะไรด้วย ถ้าไม่มีเหตุผล จะอาศัยอะไรเป็นเหตุให้ความสงบมั่นคงขึ้น เพราะไม่รู้เหตุของความสงบนั้นว่าสงบเพราะอะไร แต่เมื่อรู้เหตุว่าจิตสงบเพราะอะไร เป็นปัญญาที่รู้ จึงเจริญความสงบให้มั่นคงขึ้นได้ เพราะฉะนั้น ท่านผู้ฟังต้องทราบว่า ความสงบไม่ใช่อยู่ที่อารมณ์คือกสิณ หรือพุทโธ แต่เป็นสภาพของจิตที่ปราศจากกิเลสเมื่อระลึกถึงอารมณ์นั้นด้วยปัญญา