ไม่เข้าใจคำว่า ปัญญาและการเจริญปัญญา

ถาม   ไม่เข้าใจคำว่า ปัญญา กับเจริญปัญญา

ส.   ขณะนี้ต้องทราบว่า อะไรบ้างที่เป็นของจริง นี่คือการเริ่มต้นของปัญญา เพราะว่าปัญญารู้สิ่งที่มีจริงๆ ขณะนี้อะไรเป็นของจริง ทางตาที่กำลังเห็น จริงแน่นอน ทางหูที่กำลังได้ยิน จริงอีก

เพราะฉะนั้น อริยสัจธรรมหมายความถึงปัญญาที่สามารถรู้ความจริงของสิ่งที่มีจริงได้ ก่อนที่จะศึกษาธรรม เป็นเราเห็น แล้วมีคน มีสัตว์ต่างๆ แต่สิ่งที่มีจริงละเอียดมาก แล้วก็แยกออกละเอียดยิบทีเดียว อย่างเช่นทางตา ถ้าถามจริงๆ นี่เป็นการเริ่มต้นของปัญญาว่า เห็นอะไร เราจะเริ่มรู้แล้วว่า คำตอบนั้นเป็นปัญญาหรือยังไม่ใช่ปัญญา

ขณะนี้เห็นอะไร เพราะการจะพูดถึงปัญญา โดยไม่มีตัวอย่างก็ยาก แต่เมื่อเรารู้ว่า ปัญญาคือก่อนอื่นรู้ว่า อะไรมีจริง เห็นมีจริง นี่เป็นปัญญาขั้นหนึ่ง ได้ยินมีจริง นี่เป็นปัญญาขั้นหนึ่ง คิดนึกมีจริง นี่เป็นปัญญาขั้นหนึ่ง

เพราะฉะนั้น ปัญญาก็จะต้องละเอียดต่อไปอีกว่า เห็นอะไร ตอบเลย เพื่อเป็นจุดตั้งต้น เพราะว่าปัญญาที่บางคนบอกว่า ให้ใช้ปัญญา ไม่มีปัญญาแล้วจะใช้ได้อย่างไร ปัญญาไม่ใช่สิ่งที่มีอยู่แล้ว แต่เมื่อไม่มีก็ค่อยๆให้มีขึ้นทีละเล็กทีละน้อย จนกระทั่งเจริญเติบโตขึ้น เหมือนคนที่อ่านหนังสือไม่ออก แล้วเราบอกให้ใช้ปัญญา แล้วเขาจะเอาปัญญาที่ไหนมาอ่านหนังสือ เพราะเขาไม่มีปัญญาเลย แต่ถ้าเริ่มทีละนิดทีละหน่อย จนกระทั่งค่อยๆอ่านได้ทีละตัวสองตัว จนในที่สุดก็อ่านได้ ฉันใด ปัญญาก็อย่างนี้ คือทีแรกทีเดียวยังไม่มี แล้วค่อยๆมีขึ้น ไม่ใช่ทุกคนมีแล้วเอามาใช้ แต่ทุกคนเมื่อยังไม่มี ก็เจริญให้มีขึ้น

เพราะฉะนั้น ปัญญา คือความรู้ชัดในลักษณะของสิ่งที่มีจริง ถูกต้องตามความเป็นจริง ก่อนอื่นรู้ว่า เห็นขณะนี้เป็นของจริง นี่เป็นปัญญาขั้นหนึ่ง