ระลึกลักษณะของสภาพธรรมซึ่งปรากฏสืบต่อกัน
ถ. ที่อาจารย์พูดเมื่อกี้ ขณะที่สติระลึกรู้ได้ว่า การนึกคิดอย่างนั้นเป็นเพียงสภาพธรรมอย่างหนึ่ง และจะเกิดการผ่องแผ้วขึ้น แต่ผมคิดว่า ถ้าเรามัวระลึกรู้อย่างนี้ สภาพธรรมอื่นๆ หรือลักษณะของจิตอื่นๆ ที่เกิดขึ้นมากมาย ขณะนั้นเราละเลยไปหรือเปล่า
สุ. เวลาที่จิตผ่องแผ้ว หรือความรู้สึกสบายขึ้น ก็รู้ว่าต่างกับขณะที่เป็นอกุศล นี่ด้วยอะไร ถ้าขณะนั้นสติไม่ระลึก จะรู้ความต่างกันไหม
ถ. ไม่ทราบ
สุ. เพราะฉะนั้น สติปัฏฐานก็เกิดต่อ โดยการที่ว่า ขณะแรก คือ ตอนต้นก็ระลึกถึงเหตุการณ์ที่ทำให้โทมนัส เสียใจ เพราะนึกคิดขึ้นมา แต่เมื่อสติปัฏฐานเกิด ก็รู้ว่า ขณะนั้นเป็นเพียงชั่วขณะที่คิดเรื่องนั้นเท่านั้น ถ้าไม่คิดเรื่องนั้นโทมนัสก็ไม่เกิด เมื่อรู้ว่าไม่ใช่เรา ไม่ใช่ตัวตน เป็นเพียงจิตที่เกิดคิดเรื่องนั้นขึ้น ที่รู้อย่างนั้นเป็นปัญญาหรือเปล่า และเมื่อเป็นปัญญาแล้ว ก็ยังสังเกตรู้ลักษณะของความรู้สึกว่า ความรู้สึกของขณะที่รู้ว่าไม่ใช่ตัวตน ต่างกับขณะที่เป็นอกุศลที่กำลังโทมนัส
นี่ก็ไม่ได้ไปที่อื่น ก็ระลึกลักษณะของสภาพธรรมซึ่งปรากฏสืบต่อกัน ในขณะนั้นเอง
ถ. ที่อาจารย์พูดว่า ขณะนั้นทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ ยังได้กลิ่นไหม ยังพอใจไหม และขณะนั้นเป็นอุเบกขาหรือเปล่า ผมยังข้องใจตอนนี้ ขอให้อาจารย์ช่วยอธิบาย
สุ. ขณะนี้มีอุเบกขาเวทนาแน่ๆ เพราะว่ากำลังเห็น กำลังได้ยิน จักขุวิญญาณเกิดกับอุเบกขา โสตวิญญาณเกิดกับอุเบกขา แต่หลังจากที่อเหตุกจิตเหล่านี้ดับไปแล้ว กุศลจิตเกิด จะเป็นอุเบกขาหรือจะเป็นโสมนัสก็ได้ หรือถ้าอกุศลจิตเกิดก็มีทั้งอุเบกขาก็ได้ หรือโสมนัสก็ได้ หรือโทมนัสก็ได้
เพราะฉะนั้น จะรู้ได้จริงๆ เมื่อสติกำลังระลึกลักษณะของความรู้สึก ไม่ใช่เพียงพูดเรื่องความรู้สึก แต่ที่พูดเรื่องความรู้สึกให้ทราบว่า ความรู้สึกเป็นสิ่งที่สติจะต้องระลึกจนกว่าปัญญาจะละความรู้สึกนั้นๆ ว่าเป็นเราที่กำลังดีใจ ที่กำลังเสียใจ ที่กำลังเฉยๆ
เพราะฉะนั้น มีจิตเกิดขึ้นขณะใด ต้องมีสภาพความรู้สึก คือ เวทนาเจตสิกเกิดร่วมด้วยทุกครั้ง ซึ่งก็ดับไปแล้วอย่างรวดเร็วถ้าสติไม่ระลึก
สติจะระลึกลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ แล้วแต่ว่าจะระลึกที่ลักษณะของนามธรรม หรือระลึกลักษณะของรูปธรรม
ถ. ถ้าอย่างนั้น ต้องเป็นสติพละจึงสามารถระลึกติดตามได้ตลอดเวลา
สุ. ค่อยๆ อบรมไปเรื่อยๆ