ปฐมฉิคคฬสูตร
ขอกล่าวถึงเรื่องภูมิต่างๆ
สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค ปฐมฉิคคฬสูตร ข้อ ๑๗๔๓ มีว่า
ดูกร ภิกษุทั้งหลาย เปรียบเหมือนบุรุษโยนแอกซึ่งมีช่องเดียวลงไปใน มหาสมุทร เต่าตาบอดมีอยู่ในมหาสมุทรนั้น ต่อล่วงร้อยๆ ปี มันจะโผล่ขึ้นคราว หนึ่งๆ เธอทั้งหลายจะสำคัญความข้อนั้นเป็นไฉน เต่าตาบอดนั้น ต่อล่วงร้อยๆ ปี มันจะโผล่ขึ้นคราวหนึ่งๆ จะสอดคอให้เข้าไปในแอกซึ่งมีช่องเดียวโน้นได้บ้างหรือหนอ
ภิกษุทั้งหลายกราบทูลว่า
ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ถ้าล่วงกาลนานไป บางครั้งบางคราวเต่าจะสอดคอให้เข้าไปในแอกนั้นได้บ้าง
พระผู้มีพระภาคตรัสว่า
ดูกร ภิกษุทั้งหลาย เต่าตาบอด ต่อล่วงร้อยๆ ปี มันจะโผล่ขึ้นคราวหนึ่งๆ สอดคอให้เข้าไปในแอก ซึ่งมีช่องเดียวโน้นยังจะเร็วกว่า เราย่อมกล่าวความเป็นมนุษย์ เพราะคนพาล ผู้ไปสู่วินิบาตแล้ว คราวเดียวก็หามิได้ ข้อนั้นเพราะเหตุไร
เพราะว่าในวินิบาตนี้ ไม่มีการประพฤติธรรม การประพฤติชอบ การกระทำ กุศล การกระทำบุญ มีแต่การเคี้ยวกินกันและกัน การเคี้ยวกินผู้มีกำลังน้อยกว่า ย่อมเป็นไปในวินิบาตนี้ ข้อนั้นเพราะเหตุไร เพราะไม่เห็นอริยสัจ ๔
อริยสัจ ๔ เป็นไฉน คือ ทุกขอริยสัจ สมุทยอริยสัจ นิโรธอริยสัจ ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทาอริยสัจ
พระผู้มีพระภาคตรัสว่า
ดูกร ภิกษุทั้งหลาย เพราะฉะนั้นแหละ เธอทั้งหลายพึงกระทำความเพียร เพื่อรู้ตามความเป็นจริงว่า นี้ทุกข์ นี้ทุกขสมุทัย นี้ทุกขนิโรธ นี้ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทา
ผู้ที่ตกไปสู่อบายภูมินั้น เพราะไม่เห็นอริยสัจ ๔ ขณะนี้มีอริยสัจธรรมกำลังปรากฏ แต่ยังไม่เห็น ทำอย่างไร ก็ต้องเจริญสติ เจริญปัญญา จนกว่าจะเห็นอริยสัจธรรมทั้ง ๔