เจ็บที่ไหน ระลึกที่นั่น

ถ. เวลาเรากระทบอะไร เราเจ็บจะเจริญสติอย่างไร

สุ. เจ็บที่ไหน ระลึกที่นั่น สภาพธรรมปรากฏที่ไหน ระลึกตรงลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏทันที

ถ. ไม่มีตัวตนหรือครับ

สุ. ไม่มีตัวตน แต่สภาพความรู้สึกปวด หรือเจ็บมี เป็นของจริง ในขณะนั้นกำลังเกิด กำลังปรากฏ ความรู้สึกนั้นเกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัย ถ้าไม่มีการกระทบระหว่างวัตถุที่แข็งกับร่างกายส่วนนั้นแล้ว ความรู้สึกปวดหรือเจ็บก็มีไม่ได้ มีผัสสะเกิดขึ้นแล้ว มีการกระทบแล้ว ที่จะไม่ให้มีเวทนา คือ ความรู้สึกนั้นเป็นไปไม่ได้เลย ไม่มีใครสามารถบังคับว่า เมื่อกระทบแล้วไม่ให้เกิดความรู้สึกใดๆ ทั้งสิ้นได้ เพราะเหตุว่าผัสสะ การกระทบนั้นเป็นปัจจัยที่ให้เกิดความรู้สึก เมื่อมีเวทนา ความรู้สึก สัญญา ความจำ ความรู้สึกนั้นก็มี ที่ว่าเจ็บ มีสัญญาคือ ความจำในลักษณะของเวทนา

นี่เป็นสภาพธรรม มีเหตุปัจจัยที่ทำให้เกิดขึ้นปรากฏเป็นไปแต่ละอย่างตามปัจจัยนั้นๆ สิ่งใดกำลังเกิดขึ้นปรากฏเป็นปัจจุบันในขณะนั้น สติระลึกรู้แล้วจะประจักษ์ว่า สภาพนั้นๆ ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน เพราะเหตุว่าถ้าระลึกลักษณะสภาพของนามธรรม ก็จะทราบความจริงว่า นามธรรมมีหลายอย่าง [แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 137]