ค่อยๆ เข้าใจลักษณะของธาตุ
ทุกอย่างเป็นธรรมที่หลากหลาย ถ้าเราเข้าใจคำว่า “ธรรม” คำว่า “ธาตุ” แล้วมาพิจารณาจิตซึ่งไม่เป็นของใครเลย กำลังจะค่อยๆ เข้าใจลักษณะของธาตุชนิดหนึ่ง ซึ่งไม่เป็นของใคร ในทีนี้ไม่มี กำลังฟังเรื่องธรรมที่มีจริงซึ่งไม่เป็นของใคร ก็จะทำให้ค่อยๆ เข้าใจลักษณะของสภาพธรรมนั้น แต่จะเข้าใจเมื่อเกิดขึ้นกับตน ไม่สามารถจะไปเข้าใจเมื่อเกิดขึ้นกับคนอื่น
นี่ก็แสดงให้เห็นว่า เมื่อธรรมเกิดแล้ว มีการเกิดดับสืบต่อ ก็จะมีการคิด การปรุงแต่ง แต่ต้องเข้าใจขึ้นตามลำดับ แม้เราจะฟังเรื่องปฏิสนธิจิตบ่อยครั้ง ฟังแล้วก็ฟังอีกได้ เรื่องวิบากจิต ฟังแล้วก็ฟังอีกได้ เพื่อให้มีความเข้าใจที่มั่นคงว่า เป็นธาตุ เป็นธรรม ที่เกิดขึ้นเป็นไปตามเหตุตามปัจจัย ซึ่งตั้งแต่เกิดบังคับไม่ได้เลย และขณะที่เกิด ไม่ใช่ขณะที่กระทำกรรมที่เป็นกุศล หรืออกุศล แต่เป็นขณะที่กรรมที่ได้กระทำแล้วกรรมหนึ่งเป็นปัจจัยที่จะทำให้วิบากจิตประเภทนั้นเกิด อย่างคนที่ได้ฌานในสมัยโน้นแล้วฌานเสื่อม อย่างท่านพระเทวทัต ก็ไม่สามารถทำให้เกิดในพรหมโลกด้วยฌานวิบาก คือ รูปฌานที่เคยได้แล้ว เพราะเหตุว่ามีกรรมที่จะทำให้มีปฏิสนธิในอเวจีมหานรก
ที่มา ...