ขั้นแรกที่ปัญญาจะเกิดขึ้น
ผู้ถาม นิมิตก็คือบัญญัตินั่นเอง เป็นอีกนัยหนึ่งของบัญญัติ สามารถจะเรียกได้ว่าเป็นนิมิตใช่ไหม
สุ. บัญญัติไม่ใช่ปรมัตถธรรม และก็ปรากฏเป็นรูปร่างสัณฐานต่างๆ ปรากฏให้เห็นเป็นลักษณะใดก็ตาม แต่ว่าเมื่อไม่ประจักษ์การเกิดดับ ขณะนั้นก็เป็นนิมิตของสิ่งซึ่งเกิดดับ และเมื่อนิมิตมีก็บัญญัติทรงจำในเรื่องนั้น และก็มีคำเรียกต่างๆ เป็นสมมุติต่อไปอีก
ผู้ถาม สมมุติว่าจะจับถ้วยแข็งหรือว่าจะท้าวโต๊ะ ความแข็งไม่ใช่เป็นความแข็งของโต๊ะ มันเป็นลักษณะแข็ง เพราะฉะนั้นก็คือสภาพแข็ง และการระลึกนี้ก็จะต้องเป็นการระลึกปัจจุบันทันด่วน ไม่มีชื่อของสิ่งนั้นๆ อันนี้คือสภาพธรรมใช่ไหม เป็นลักษณะ
สุ. มีอย่างหนึ่งคือการฟังธรรมนี่ เมื่อเป็นความเข้าใจแล้ว ไม่ถามเพราะเข้าใจ ถ้ายังถามอยู่ แสดงว่าไม่ได้เป็นความเข้าใจของเราเองนี่แน่นอนจึงต้องถาม เพราะฉะนั้นก็ขอถามคุณรัชดาว่าวันนี้มีลักษณะที่แข็งปรากฏบ้างไหม
ผู้ฟัง มี
สุ. ผู้ที่มีปัญญาสามารถที่จะรู้ความต่างของแข็งที่ปรากฏตามปกติกับแข็งที่ปรากฏกับสติที่กำลังรู้ลักษณะแข็ง แม้ว่าจะเป็นผู้ที่ได้ฟังพระธรรมแล้ว เข้าใจแล้วก็ตาม แต่ในชีวิตประจำวันก็แล้วแต่ว่าขณะนั้น ลักษณะนั้นปรากฏตามปกติ ตามธรรมดา หรือว่ามีลักษณะพิเศษคือลักษณะของสติที่รู้ลักษณะแข็งนั้นด้วย นี่คือความต่างกัน ซึ่งแต่ละบุคคลจะตอบแทนกันได้ไหม จะถามคนอื่นว่าแล้วนี้เป็นสติปัฏฐานหรือเปล่า แล้วนี่เป็นการรู้ลักษณะนั้นหรือเปล่า หรืออะไรอย่างนี้ ต้องเป็นการฟังจนกระทั่งมีความเข้าใจในความต่างของขณะที่แข็งก็ปรากฏตามปกติ จะฟังแล้วหรือยังไม่ได้ฟังก็ตามแต่ ฟังแล้วแข็งก็ปรากฏตามปกติได้ วันนี้ก็รับประทานอาหารใช่ไหม ตื่นขึ้นมาล้างหน้าแปรงฟัน จับช้อนซ้อมทุกสิ่งทุกอย่างแข็งทั้งนั้น กับขณะที่กำลังมีลักษณะแข็งปรากฏเพราะกำลังรู้ตรงลักษณะนั้น นี่คือความต่าง ถ้าขณะนั้นมีสภาพที่กำลังรู้ตรงลักษณะนั้นเป็นความต่างของขณะที่เพียงปรากฏทั่วๆ ไปในวันหนึ่ง ขณะนั้นผู้นั้นก็จะเข้าใจได้ว่าทำไมมีลักษณะนี้เกิดขึ้น และรู้ตรงแข็ง ถ้าไม่มีการได้ยินได้ฟังมาก่อนเลยว่าสภาพธรรมมีจริงๆ ในชีวิตประจำวันแล้วก็ปรากฏ แล้วแต่ว่าสติจะเกิดหรือไม่เกิด แข็งก็ปรากฏได้ตามปกติ แต่เวลาที่สติสัมปชัญญะเกิดก็คือขณะนั้นกำลังมีลักษณะแข็งซึ่งไม่เปลี่ยนเลยเป็นปกติ ด้วยเหตุนี้จึงเข้าใจอรรถที่ว่าสติสัมปชัญญะที่เป็นสติปัฏฐานตามรู้คือมีแข็งปรากฏก่อน และสติก็รู้แข็งนั้นด้วย ตามรู้ตามปกติ เพราะว่าตามปกติเวลาแข็งปรากฏคิดนึกเรื่องอื่นเลย ช้อนนี่เป็นยังไง ช้อนเล็กช้อนใหญ่ก็คิดไปเรื่องนั้น แต่ขณะนั้นมีลักษณะแข็ง และก็มีการรู้ตรงแข็ง จะน้อยจะมากไม่สนใจ ไม่มีตัวเราที่จะไปนั่งใคร่ครวญไตร่ตรองเลือกเฟ้น แต่ขณะนั้นรู้ความต่างของขณะที่สติสัมปชัญญะเกิดกับขณะที่หลงลืมสติ นี่เป็นขั้นแรกที่ปัญญาจะเกิดขึ้น
ที่มา ...