พระธรรมที่ทรงแสดงทุกวัยสามารถเข้าใจได้

    ถาม อยากจะฟังความเห็นของอาจารย์ ถ้าทำได้ จริงๆ แล้วมีวัยที่พอ เหมาะชักนำเข้าสู่การศึกษาธรรมไหม ธรรมที่เป็นสาระที่พอที่จะนำไปใช้ประโยชน์ในชีวิตประจำวันได้จริงๆ

    สุ. ข้อสำคัญที่สุดก็คือใครทำใช่ไหม เพราะสำหรับที่มูลนิธิ ทุกคนก็สนใจที่จะศึกษาพระธรรมให้เข้าใจในความถูกต้องของพระธรรม และก็ผู้ฟังที่ได้เข้าใจแล้วก็คงจะช่วยๆ กันทำอีกหลายอย่างซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อๆ ไป อย่างเช่นกับเยาวชนถ้ามีโอกาสที่จะได้สนทนาได้พบปะ หรือว่าเยาวชนที่สนใจธรรมก็จะได้ประโยชน์ แต่ถ้าเขายังไม่สะสมความสนใจเพียงพอ ก็ต้องรู้ว่าสิ่งใดที่เหมาะควรที่จะอบรม ไม่ใช่ว่าเอาธรรมที่เหมาะกับอีกคนหนึ่ง แต่ไม่เหมาะกับอีกคนหนึ่งไปให้เด็กๆ ทุกคนช่วยกันได้ ช่วยกันทำงานที่จะให้คนอื่นได้มีความเข้าใจที่ถูกต้องตามโอกาส

    ผู้ถาม ถ้าตัดเรื่องเยาวชนออกไปเป็นทุกคนที่เจริญวัยแล้ว ท่านอาจารย์คิดว่ามีวัยไหนที่พอเหมาะ

    สุ. ในครั้งพุทธกาลไม่ได้จำกัดวัยเลย ผู้ที่เป็นพระอรหันต์ตั้งแต่อายุ ๗ ขวบก็มี ที่เป็นพระโสดาบันตั้งแต่ ๗ ขวบก็มีแต่น้อยขึ้นอยู่กับการสะสม ข้อสำคัญที่สุดคือเรามุ่งหวังประโยชน์ระดับไหน คือบางคนอาจจะต้องการประโยชน์ผิวเผิน เพียงแค่ให้เขามีกาย วาจา มีความประพฤติที่ดี ไม่ทำชั่ว แต่ว่าจะห้ามได้อย่างไร ถ้ายังคงมีกิเลสอยู่ เพราะฉะนั้นการที่จะให้ความจริง ก็ต้องเป็นความจริงที่สามารถทนต่อการพิสูจน์ไม่ว่าเขาจะอยู่วัยไหน ผู้ที่ให้ความจริงก็คือเป็นผู้ที่รู้ความจริง มีความเห็นที่ถูกต้อง เพราะฉะนั้นก็ให้สิ่งที่ถูกต้อง แต่ถ้าให้สิ่งที่เขาเองก็ไม่รู้ ไม่เข้าใจ คนฟังก็ไม่รู้ ไม่เข้าใจ ดูเสมือนว่าได้ผล แต่ว่าจริงๆ แล้วก็คือไม่เข้าใจ เพราะฉะนั้นถ้าไม่เข้าใจสิ่งที่ประพฤติปฏิบัติ ก็ต่างคนก็ต่างการสะสม เมื่ออยู่ที่นั่นก็ดูเป็นคนดี แต่ว่าจากที่นั่นไปไม่นาน การสะสมก็จะทำให้พฤติกรรมต่างกัน ด้วยเหตุนี้ตามโรงเรียนก็มีการสอนวิชาการต่างๆ และก็อาจจะมีการสอนศีลธรรมหรือว่าจริยธรรมต่างๆ ตอนเด็ก ทุกคนก็ดูจะรังเกียจความชั่ว และก็ดูมุ่งมั่นที่จะทำความดีตามสมควรที่ได้เข้าใจ แต่พอโตขึ้นความรังเกียจความชั่วหายไปไหนในขณะที่ทำความชั่วซึ่งสามารถจะทำได้ ซึ่งตอนเป็นเด็กก็คงคิดว่าไม่ทุจริต ไม่อะไรต่างๆ แต่พอโตขึ้นมีการประสบกับรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ มีกำลังของกิเลสความติดข้อง ความต้องการรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ มีความเป็นตัวตน มีความเห็นแก่ตัวมาก ก็เปลี่ยนไปได้ ด้วยเหตุนี้พระธรรมที่ทรงแสดงให้ถึงความเข้าใจความจริงซึ่งสามารถที่จะเข้าใจได้ทุกวัย แต่ก็ต้องอาศัยบุคคลที่รู้ความจริงนั้นด้วย เพราะฉะนั้นถ้ามีความเข้าใจจริงๆ ก็จะเป็นประโยชน์ แต่ถ้ามีความเข้าใจที่ไม่มั่นคงแล้วก็ไม่ตรง ผู้รับก็มีความเข้าใจที่ไม่มั่นคง และก็ไม่ตรงด้วย ก็จะไม่ได้ประโยชน์อะไร สำคัญที่ความรู้ถูก ความเห็นถูก และความเข้าใจจริงๆ