นิพพานปรมัตถ์

นิพพานปรมัตถ์

นิ (ไม่มี ออก) + วาน (เครื่องร้อยรัด ตัณหา) + ปรมตฺถ (สิ่งที่มีจริง)

สิ่งที่มีจริงคือสภาพที่ออกจากตัณหา หมายถึง สภาพนามธรรมที่ไม่ใช่จิต เจตสิก เป็นนามธรรมที่ไม่รู้อารมณ์ เป็นโลกุตตรธรรมที่ไม่มีการเกิดดับ จึงไม่มีอดีต อนาคต ปัจจุบัน เป็นกาลวิมุติ คือ พ้นจากกาลเวลา โดยปริยายแห่งเหตุ นิพพานมี ๒ อย่าง คือ

ความสิ้นกิเลสโดยที่ยังมีขันธ์เหลืออยู่อย่างหนึ่ง (สอุปาทิเสสนิพพาน)

ความสิ้นกิเลสพร้อมทั้งสิ้นขันธ์อีกอย่างหนึ่ง เป็นการปรินิพพานของพระอรหันต์ (อนุปาทิเสสนิพพาน)