ขอให้อธิบาย เรื่อง พระอภิธรรม

อภิธรรม คือธรรมที่ยิ่งละเอียด ลึกซึ้ง เป็นอนัตตา ไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชา ไม่ใช่ตัวตน สัตว์ บุคคล

อารมณ์ คือสิ่งที่จิตกำลังรู้

เจตสิก คือสภาพธรรมซึ่งเกิดร่วมกับจิต เช่น โลภะ โทสะ โมหะ ศรัทธา สติ ปัญญา เป็นต้น

ขณะนี้ ทุกคนรู้ว่ามีจิต ถ้าไม่มีจิตก็อยู่ที่นี่ไม่ได้ แต่ผู้ที่ไม่ศึกษาพระธรรมก็ไม่รู้ว่า จิตคืออะไร และจิตอยู่ที่ไหน จิตไม่ใช่ชื่อ แต่เป็นสภาพธรรมที่มีจริง ขณะที่กำลังเห็นเป็นจิตหรือเปล่า ขณะนี้กำลังเห็นจริงๆ พระผู้มีพระภาค ฯ ทรงแสดงสภาพธรรมที่มีจริงๆ เมื่อรู้ว่ามีจิตก็ควรจะรู้จักจิตให้ละเอียดขึ้น

"จิต" เป็นสภาพรู้ เป็นธาตุอย่างหนึ่ง ไม่มีรูปพรรณสัณฐาน เป็นอาการรู้ หรือลักษณะรู้ รูปที่มีจิตครองกับรูปที่ไม่มีจิตครองนั้นต่างกัน เช่น ต้นไม้เป็นรูปที่ไม่มีจิตครอง จึงไม่เห็น ไม่ได้ยิน ไม่รู้อะไร แต่คน สัตว์ เทวดา พรหม มีสภาพรู้ คือจิต ซึ่งเป็นใหญ่ เป็นประธานในการรู้คือ เห็น ได้ยิน ได้กลิ่น ลิ้มรส รู้สิ่งที่กระทบสัมผัส คิดนึก "เห็น" เป็นอาการรู้อย่างหนึ่ง เป็นจิตที่เกิดขึ้นทำกิจเห็นทางตาในขณะนี้เอง แต่ทุกคนไม่ได้พิจารณารู้ว่า เป็นจิตที่กำลังเห็นเลย เมื่อเห็นแล้วก็นึกถึงเรื่องของสิ่งที่เห็นทันที

คนที่มีจักขุปสาทคือ คนตาไม่บอด มีตาเป็นปัจจัยทำให้เกิดจิตเห็น แต่ไม่ได้พิจารณาว่า เห็นเป็นจิตชนิดหนึ่ง ซึ่งเกิดขึ้นเห็นชั่วขณะเดียว แต่เป็นเหมือนประตูหรือช่องทางนำเรื่องราวต่างๆ มาให้คิดมากมายเหลือเกิน ใครคิดอะไรจากการเห็นในวันนี้บ้าง บางเรื่องก็คิดสั้น บางเรื่องก็คิดนาน แล้วแต่ว่าจะสนใจในสิ่งที่เห็นมากน้อย แค่ไหน ท่านที่ศึกษาวิชาประวัติศาสตร์ อ่านตำราต้องอาศัยตาจึงเห็น แต่ใจก็นึกไปถึงสมัยโน้นมีผู้นำประเทศต่างๆ ทั้งๆ ที่เห็นเพียงสิ่งที่ปรากฏทางตาเท่านั้นเอง ฉะนั้น ตาจึงเป็นทางหนึ่งซึ่งเมื่อจิตเห็นสิ่งที่ปรากฏทางตาแล้ว จิตก็คิดนึกเป็นเรื่องต่างๆ ต่อไปอีกมากมาย ทำให้เกิดสุขทุกข์มากเหลือเกิน โดยที่ไม่รู้ว่า ขณะนั้นไม่มีใครทั้งสิ้น มีแต่จิตชนิดต่างๆ เช่น จิตเห็น จิตได้ยิน จิตได้กลิ่น จิตลิ้มรส จิตรู้เย็น รู้ร้อน รู้อ่อน รู้แข็ง รู้ตึง รู้ไหว จิตคิดนึก